TRASA NR 4

PLANSZE B5, B7 i B8

PAŁAC POTOCKICH – OSSOLINEUM – BIBLIOTEKA BAWOROWSKICH – KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEJ MARII MAGDALENY – POLITECHNIKA LWOWSKA

Od placu Mickiewicza od południowego zachodu odchodzi ulica Kopernika, która zachowała przedwojenną nazwę. Jest jedną z bardziej reprezentacyjnych ulic miasta, przy której znajduje się wiele ciekawych budynków. Pójdźmy zatem ulicą Kopernika w kierunku Politechniki Lwowskiej.

Zaraz przy placu Mickiewicza, u wylotu ulicy Kopernika stoi kamienica Mikolascha z 1892 roku, która mieści zabytkową aptekę „Pod Złotą Gwiazdą” z dziewiętnastowiecznym wyposażeniem. Pracownikiem tej apteki był w swoim czasie wynalazca lampy naftowej Ignacy Łukasiewicz (1822–1882), który tu właśnie po raz pierwszy zaprezentował swój wynalazek.

Idziemy dalej i po prawej stronie dochodzimy do otoczonego niewielkim parkiem pałacu Potockich. To jedna z najpiękniejszych lwowskich rezydencji miejskich. Pałac został wzniesiony w stylu francuskiego renesansu w latach 1889–1890. Po II wojnie światowej mieścił Pałac Ślubów, a obecnie zajmuje go Lwowska Galeria Sztuki, w której umieszczono cenną kolekcję malarstwa europejskiego.

Pałac jest zbudowany na planie litery E, z dwukondygnacyjnym korpusem głównym z bogato zdobioną elewacją. Na dziedziniec wiedzie półkoliście wygięta brama zwieńczona kartuszem z herbem Potockich – Pilawą. Na uwagę zasługują piękne pałacowe wnętrza ze sztukateriami, malowidłami i witrażami.

We współczesnym budynku na tyłach pałacu mieści się Muzeum Dawnej Książki Ukraińskiej, które dysponuje bogatym zbiorem starodruków oraz odtworzonym siedemnastowiecznym warsztatem drukarskim.

Dochodzimy do skrzyżowania z ulicą Stefanyka (dawnej Ossolińskich); odwiedźmy stojący w pobliżu skrzyżowania po lewej stronie gmach Ossolineum.

Ossolineum powstało w wyniku przebudowy dawnego klasztoru karmelitanek trzewiczkowych i klasztornego kościoła Świętej Agnieszki. Klasztor został założony w 1637 roku, a budowa kościoła została zakończona w 1714 roku. Dwadzieścia lat później pożar zniszczył świątynię, ale udało się ją odbudować. W 1782 roku Austriacy zlikwidowali zgromadzenie karmelitanek, a obiekty przekazano na potrzeby łacińskiego seminarium duchownego. Później przejęły je instytucje wojskowe, doprowadzając budynki do ruiny. W 1817 roku zniszczone zabudowania nabył znany bibliofil Józef Maksymilian Ossoliński (1748–1826), który w tym samym roku założył w Wiedniu bibliotekę, nazwaną później Zakładem Narodowym imienia Ossolińskich, mającą na celu gromadzenie druków dotyczących historii Polski i Słowiańszczyzny. Już po śmierci fundatora, w 1827 roku, zbiory biblioteki przeniesiono z Wiednia do Lwowa i umieszczono w gmachach pokarmelitańskich. W 1946 roku część zbiorów Ossolineum i wydawnictwo przeniesiono do Wrocławia, gdzie funkcjonują do dziś. Na bazie pozostałych zbiorów utworzono mieszczącą się tu obecnie Bibliotekę Ukraińskiej Akademii Nauk imienia Wasyla Stefanyka. Przed wejściem stoi pomnik obecnego patrona, ukraińskiego pisarza i działacza społecznego.

Wracamy na ulicę Kopernika i idziemy dalej, czyli musimy skręcić w lewo. Pod numerem 40 wznosi się barokowa, czterokondygnacyjna wieża z ozdobnym hełmem. Jest to zachowana dzwonnica cerkwi Świętego Ducha, zniszczonej przez bombę podczas II wojny światowej. Pierwotnie był to kościół dominikanek, który po likwidacji w 1782 roku został przekazany grekokatolikom i służył jako seminarium duchowne, w którym kształciło się wielu przedstawicieli dziewiętnastowiecznych ukraińskich elit. Najsłynniejszymi absolwentami byli poeci: Markijan Szaszkewycz (1811–1843), Iwan Wahyłewicz (1811–1866) i Jakiw Hołowackij (1814–1888). Obecnie w dzwonnicy i zachowanym fragmencie klasztoru mieści się muzeum „Rusałki Dniestrowej”, słynnego almanachu będącego manifestem narodowych dążeń galicyjskich Ukraińców.

Dochodzimy do budynku nr 40a, który znajdziemy po prawej stronie ulicy Kopernika. Mieści się tu neobarokowy pałac Sapiehów, a właściwie jego zachowana część, która nie uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej. Pałac został zbudowany w 1868 roku dla wieloletniego marszałka Sejmu Galicyjskiego, księcia Leona Sapiehy (1803–1878).

Idziemy dalej, mijamy ulicę Kołessy (dawną Wronowskich) i po lewej stronie znajdujemy otoczony kamiennym murem kościół i szpital Świętego Łazarza. Kościół jest interesującym przykładem architektury zakorzenionej jeszcze w epoce gotyku, na co wskazuje rzut budynku, grube mury i ostrołukowe okna. Do boków kościoła przylegają dwa skrzydła siedemnastowiecznego szpitala.

Kościół Świętego Łazarza stoi naprzeciwko ulicy Bandery (dawnej Sapiehy), która w tym miejscu odchodzi od ulicy Kopernika na prawo.

Ulica Bandery to umowna południowo-zachodnia granica wielkomiejskiej części Lwowa, łącząca ulice Kopernika i Gródecką. Na naszej planszy B7 poszliśmy ulicą Kopernika do dołu planszy i skręcamy w prawo w ulicę Bandery.

W miejscu, gdzie ulica Bandery dochodzi do ulicy Doroszenki (dawnej Obrońców Lwowa), znajduje się trójkątny plac Szaszkewycza, który nosił tę nazwę już przed wojną. W 1997 roku ustawiono na nim pomnik ofiar komunizmu, który został zaznaczony na naszej planszy B7.

Przy placu wznosi się gmach Instytutu Muzycznego imienia Mykołaja Łysenki, zbudowany w latach 1913–1915.

W okresie międzywojennym mieścił się tu m.in. ukraiński teatr, a obecnie wyższa szkoła muzyczna. Wnętrza głównych sal instytutu pokrywają piękne secesyjne malowidła ścienne z motywami ludowymi, wykonane przez znanego ukraińskiego malarza Modesta Sosenkę.

Idziemy dalej i dochodzimy do niewielkiego placu. Bokiem do niego stoi podominikański kościół Świętej Marii Magdaleny. Klasztor dominikanów na ówczesnym Przedmieściu Halickim powstał w 1600 roku. Wzniesiono tu zabudowania klasztoru i seminarium zakonnego oraz najpierw drewniany, a potem w latach 1608–1612 murowany kościół w stylu gotycko-renesansowym. W 1786 roku władze austriackie zlikwidowały klasztor. W jego zabudowaniach umieszczono zarząd dóbr państwowych, a następnie więzienie dla kobiet. W 1922 roku dawne gmachy klasztorne przejęła Politechnika Lwowska, która użytkuje je do dziś.

Kościół jest trójnawową bazyliką o dwóch wieżach. Dużą wartość artystyczną mają ustawione po bokach frontonu kamienne figury świętych: Dominika i Jacka. Najcenniejszym elementem wyposażenia wnętrza jest bogato dekorowany stiukowy ołtarz wykonany około 1635 roku. Znajduje się on w absydzie prezbiterium. Zawiera trzy płaskorzeźbione sceny z życia Marii Magdaleny oraz cztery kolumny ozdobione płaskorzeźbami i zwieńczone rzeźbami świętych. Warto zwrócić uwagę na największe na Ukrainie organy, umieszczone nad chórem, zbudowane w 1932 roku przez czeską firmę.

Na tyłach kościoła biegnie ulica Biblioteczna (dawna Baworowskich). Na jej rogu wznosi się pałac Baworowskich, którzy byli bibliofilami i kolekcjonerami dzieł sztuki. Kolekcjonerstwem pasjonował się zwłaszcza hrabia Wiktor Baworowski (1826–1894), który był też poetą. Swą ogromną bibliotekę oraz inne zbiory postanowił udostępnić do użytku publicznego, co nastąpiło już po jego śmierci. Od tego czasu pałac nazywany jest Biblioteką Baworowskich.

Wracamy do ulicy Bandery. Niedaleko za kościołem po północnej (czyli po prawej) stronie ulicy rozciąga się rozległy teren zajęty przez zabudowania Politechniki Lwowskiej.

Politechnika rozpoczęła działalność w 1844 roku jako austriacka Akademia Techniczna, przekształcona z istniejącej od 1817 roku szkoły realnej, odpowiadającej poziomem dzisiejszemu technikum. Mieściła się pierwotnie przy ulicy Ormiańskiej na Starym Mieście. Podczas I wojny światowej w gmachach Politechniki urządzono szpital wojskowy, i podobną rolę zabudowania uczelni pełniły podczas walk o Lwów w listopadzie 1918 roku, kiedy były w rękach polskich.

Główny gmach Politechniki Lwowskiej, zbudowany w latach 1874–1877 według projektu Juliana Zachariewicza w stylu neorenesansowym, należy do najcenniejszych dzieł architektury nowożytnej we Lwowie. Jest to ściśle symetryczna, trójkondygnacyjna budowla, tworząca ogromny czworobok z dwoma wewnętrznymi dziedzińcami. Na uwagę zasługuje dobrze zachowany wystrój wnętrz. Wejście do Politechniki wraz z główną klatką schodową otacza arkadowa galeria ozdobiona półkolumnami i bogatą sztukaterią. Aula jest nakryta pięknym stropem kasetonowym. Ciekawa jest również biblioteka z kompletem drewnianych szaf z 1880 roku.

W jednym z budynków politechniki znajdują się rzeźby powstałe w 2015 roku w ramach projektu „Touching, I see: great Ukrainians” (tłumaczenie: „Dotykanie, widzę: wielcy Ukraińcy”). Powstało wówczas 12 rzeźb wybitnych Ukraińców, m.in.: Iwana Franki, Łesi Ukrainki, Siergieja Nigoyana, Andrieja Szeptyckiego, Georgija Gongadze i innych, których popiersia można dotykać. Zostały one umieszczone na oddzielnych postumentach z informacją w piśmie Braille’a i nagraniem audio, do którego głosów użyczyli słynni współcześni Ukraińcy tacy jak: Jamal, Pawlo Tabakow czy Swiatosław Wakarczuk. Wystawa objechała całą Ukrainę i obecnie jest prezentowana w foyer gmachu przy ulicy Metropolity Andrieja.

Przed fasadą głównego gmachu Politechniki znajduje się wydłużony plac. W otoczeniu starych drzew stoi kilka innych budynków uczelni. Najciekawszy z nich to gmach Wydziału Chemii z głównym wejściem od strony ulicy Swiatoho Jura z płaskorzeźbami Marconiego, budynek Laboratorium Maszynowego z głównym wejściem od ulicy Ustianowycza (dawnej Ujejskiego) oraz dawne gimnazjum imienia Jana Długosza z głównym wejściem od ulicy Profesorskiej (dawnej Nikorowicza).

W tym miejscu zakończymy dzisiejszą wycieczkę, ale zachęcamy do kolejnych spacerów po pięknym Lwowie.