Tyflografika

W ostatnich latach zwraca się coraz większą uwagę na znaczenie rysunku wypukłego jako specyficznej pomocy dla niewidomych. Rysunki wypukłe mogą być używane w wielu dziedzinach. Stanowią cenną pomoc w nauczaniu i wychowaniu, nauce zawodu, w pracy zawodowej, w nauce orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się oraz w spędzaniu czasu wolnego.

W wielu krajach rysunek wypukły dla dzieci niewidomych jest wprowadzany już od piątego roku życia. Przygotowanie niewidomych do samodzielnego życia w społeczeństwie wymaga wczesnego wprowadzenia rysunku i ćwiczenia umiejętności jego odczytywania i rozumienia od najmłodszych lat.

Niewidomy nie będzie rozumiał języka grafiki, dopóki się go nie nauczy.

Podstawowym warunkiem użyteczności dobrze zrobionych grafik dla niewidomych jest prawidłowa edukacja graficzna niewidomych uczniów. Tylko czytelnik nauczony "języka grafiki" może czytać i rozumieć informacje przekazywane tym językiem, a także tym językiem wypowiadać swoje wyobrażenia.

Maleńkie w porównaniu z rozmiarami prezentacji wypukłej “pole widzenia palców” sprawia, że niewidomy nie tyle ogląda prezentację, co czyta ją, a obraz całości buduje w wyobraźni. Wymaga to wyobraźni przestrzennej i wyćwiczenia pamięci.

Najistotniejszą trudnością w czytaniu grafiki, jaką stwarza uszkodzenie wzroku jest brak oczywistego związku między obrazem graficznym, a prezentowanym przez grafikę przedmiotem. Obrazy powstające na siatkówce osoby widzącej w czasie obserwowania przedmiotu i w czasie obserwowania jego fotografii lub obrazu są fizjologicznie jednakowe i istotnie podobne. Natomiast wrażenia odbierane przez niewidomego końcami palców przy czytaniu grafiki są zupełnie inne, niż wrażenia odbierane przy oglądaniu prawdziwego przedmiotu dotykiem obejmującym palców, dłoni, ramion. Dla niewidomego rysunek nie jest podobny do przedmiotu, rysunek opowiada niewidomemu o przedmiocie.

Grafika, nie jest naturalnym językiem niewidomego.

Naturalnym językiem niewidomego jest słowo mówione lub pisane. Oprawą słowną grafiki dla małego dziecka będzie ustne objaśnienie rodzica lub pedagoga.

Nie ma wątpliwości, że nauczanie rysunku tzn. rysowania i czytania rysunku jako jednej z technik pracy szkolnej powinno być wkomponowane w program nauczania w odpowiednich działach i przedmiotach jak nauczanie początkowe, orientacja przestrzenna, matematyka, plastyka, nauka o przyrodzie, historia lub inne, ponieważ współczesny, dobrze zrewalidowany niewidomy musi mieć świadomość roli społecznej rysunku i jego merytorycznych treści, oraz biegłą umiejętność posługiwania się rysunkiem.

Umiejętność czytania rysunku była niejednokrotnie przedmiotem badań i nauczania. Dotykowe czytanie rysunku jest działaniem złożonym i trudnym. Niewidomy nie tyle ogląda rysunek, co czyta go. Jeśli już umie czytać rysunki, to stopniowo czytając rysunek rozpoznaje jego zasadniczy kształt oraz zaczyna rozumieć, jaki kształt przestrzenny przedstawiony został na dwuwymiarowym rysunku.

Doświadczenie tyflopedagogów wskazuje, że grafika ma sens dla niewidomego wtedy, gdy informuje:

• o pojęciach przestrzennych (pojęcia geometryczne i z zakresu orientacji)
• o kształtach przedmiotów (widok, rzut, rzuty, przekrój)
• o relacjach przestrzennych między przedmiotami (plan, mapa)

W tworzeniu i adaptowaniu grafiki dla niewidomych trzeba uwzględnić ograniczenia lub bariery, jakie sprawia lub stawia brak wzroku i w pełni wykorzystać możliwości dotyku. Na konferencji “Dotykam świat - tyflografika” w Bydgoszczy tyflopedagodzy ustalili ZASADY TWORZENIA I ADAPTOWANIA GRAFIKI DLA UCZNIÓW NIEWIDOMYCH. Zapraszam do zapoznania się z nimi.