16. Religie

16 – RELIGIE

Opis planszy i legendy

Mapa „Religie” pozwoli Ci poznać różnorodność świata na płaszczyźnie religijnej. Opracowana mapa nie pokazuje ogromnej różnorodności ludzkości ze względu na religię, bowiem prezentuje jedynie dominujące religie, te o największym znaczeniu we współczesnym świecie. Musisz jednak wiedzieć, że jest ogromna ilość różnych kościołów, związków religijnych, wspólnot jak również niezależnych grup parareligijnych.

Wyjmij planszę z teczki i ułóż tak, aby wypukły czarny trójkąt znalazł się w prawym dalszym rogu.

Zanim zaczniesz oglądać mapę, zwróć uwagę na dodatkowe informacje, znajdujące się na planszy.

Tytuł mapy umieszczono w lewym dalszym rogu planszy. W kolejnym wierszu znajduje się skala liczbowa mapy. Mapa została wykonana w skali 1: 90 000 000 (jeden do dziewięćdziesięciu milionów). Skala mapy określa, jaki jest stosunek odległości na mapie do odległości w terenie. Skala 1: 90 000 000 oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada 90 000 000 cm, czyli 900 km na powierzchni ziemi. Taka skala pozwala pokazać na jednej planszy wszystkie kontynenty. Niestety w tej skali mają one małą powierzchnię. Dlatego czytanie tej mapy wymagać będzie od Ciebie dużej precyzji i uwagi.

Natomiast w prawym bliższym rogu znajduje się numer planszy. Jest to numer 16.

Zanim zaczniesz poznawać treść mapy, sięgnij po oddzielną planszę „Legenda”. Po dokładnym przeczytaniu informacji, w niej zawartych, twoja praca będzie przebiegała sprawniej.

Na planszy „Legenda” znajdziesz informacje o sposobie, w jaki przedstawiono na mapie siatkę kartograficzną oraz kontynenty. Na omawianej mapie umieszczono następujące wypukłe elementy siatki kartograficznej, pokazane również na innych mapach w atlasie w tej skali. Są to:

1. ramka mapy – ma kształt zbliżony do elipsy. Tworzą ją następujące linie siatki kartograficznej: na północy i południu linie, obrazujące bieguny, a na wschodzie i zachodzie południk 170° długości geograficznej zachodniej. Bieguny na kuli ziemskiej są punktami, jednak w zastosowanym odwzorowaniu mają postać linii. Dlaczego tak się dzieje, wyjaśniliśmy przy planszy „Świat – siatka kartograficzna”. Również przy tej planszy, wyjaśniliśmy, dlaczego południk 170° jest prawą i lewą ramką mapy.

2. równik – oznaczony linią złożoną z dużych kropek. W druku barwnym kropki są czarne. Równik biegnie poziomo, przez środek mapy. Jego wartość została opisana w stopniach po prawej stronie ramki. Jest to 0°. Równik dzieli kulę ziemską na dwie półkule: północną i południową.

3. zwrotniki i koła podbiegunowe – narysowane czarną linią złożoną z krótkich odcinków. Przebieg zwrotników i kół podbiegunowych jest podobny do przebiegu równika. Biegną poziomo od lewej do prawej ramki mapy. Zaczynając od północy najpierw znajdziesz linię koła podbiegunowego północnego, później zwrotnik Raka. Następnie odnajdziesz równik. Kierując się na południe od równika, znajdziesz zwrotnik Koziorożca i koło podbiegunowe północne. Wartości zwrotników i kół podbiegunowych opisano w stopniach geograficznych po prawej stronie ramki. Wartość koła podbiegunowego północnego to 66°33´ szerokości geograficznej północnej, zwrotnika Raka 23°27´ szerokości geograficznej północnej, zwrotnika Koziorożca 23°27´ szerokości geograficznej południowej, koła podbiegunowego południowego 66°33´ szerokości geograficznej południowej.

4. południki 0° i 180° – pokazane linią złożoną z drobnych kropeczek, a w druku barwnym grubszą, czarną, ciągłą linią. Południk 0° biegnie z północy na południe, przez środek mapy, łącząc bieguny. Południk 180° ma podobny przebieg, ale położony jest bliżej prawej ramki mapy. Południki 0° i 180° nie są opisane na mapie. Południki 0° i 180° dzielą kulę ziemską na dwie półkule: wschodnią i zachodnią.

Wszystkie linie siatki kartograficznej, oprócz równika i linii tworzących ramkę mapy, są przedłużone o kilka milimetrów poza ramki, aby łatwiej je było odnaleźć. Przebieg wypukłej siatki kartograficznej jest pokazany jedynie na oceanach.

Linię brzegową zamieszkałych lądów narysowano ciągłą, czarną linią. Oceany pozostawiono gładkie, w druku barwnym są niebieskie. Natomiast wybrzeża obszarów bezludnych, gdzie nie ma faktury oznaczającej religię, pokazane są podwójną, równoległą linią, ciągłą od strony oceanów i mórz, a kropkowaną od strony lądów. Oceany pozostawiono gładkie, w druku barwnym są niebieskie.

Jak wiesz, równik dzieli kulę ziemską na półkulę północną i południową, a południki 0° i 180° na półkulę zachodnią i wschodnią. Pośrodku mapy znajdziesz przecięcie równika z południkiem 0°. To przecięcie wyznacza cztery ćwiartki kuli ziemskiej. Są to:

1. ćwiartka północno-zachodnia, zajmująca lewą, dalszą część mapy. W tej ćwiartce leży w całości Ameryka Północna. Na północy kontynent ten rozciąga się od ramki mapy aż do południka 0°. Północno-wschodnią część kontynentu zajmują wyspy. Na wschodzie ćwiartki, przy południku 0° znajduje się zachodni fragment Europy, a na południe od niej zachodnia część Afryki. Na południu ćwiartki, przy równiku, leży północna część Ameryki Południowej.

2. ćwiartka północno-wschodnia, zajmująca prawą dalszą część mapy. W tej ćwiartce leżą: Europa, bez zachodniej części kontynentu, niemal cała Azja, bez północnowschodniego skrawka kontynentu. Na południowym zachodzie ćwiartki znajduje się północno-wschodnia część Afryki.

3. ćwiartka południowo-zachodnia, znajdująca się w lewej bliższej części mapy. W tej ćwiartce mieści się niemal w całości Ameryka Południowa, bez północnego fragmentu kontynentu oraz na południu ćwiartki połowa Antarktydy.

4. ćwiartka południowo-wschodnia, znajdująca się w prawej bliższej części mapy. W północno-zachodniej części ćwiartki leży południowa część Afryki. W północno-wschodniej części ćwiartki znajduje się Australia i na północ od niej, przy równiku, wyspy należące do Azji. Na południu ćwiartki, przy dolnej ramce mapy leży połowa Antarktydy.

   Następnie znajdź przy dalszym brzegu planszy objaśnienia faktur użytych na tej mapie. Zwróć uwagę na to, że z lewej strony każdego wydzielenia znajduje się litera w brajlu i w barwnym druku. Za pomocą tej litery oznaczono na mapie obszary, których powierzchnia jest zbyt mała, żeby faktura na niej przedstawiona, była czytelna.

1. chrześcijaństwo – pionowe linie na pomarańczowym tle, oznaczone literą c.
2. islam – ukośne linie na zielonym tle, oznaczona literą i.
3. buddyzm – szorstka faktura na niebieskim tle, oznaczona literą d.
4. inne religie – gładka wypukła, faktura na czerwonym tle, oznaczona literą r.

Tereny niezamieszkałe, na których nie ma oznaczeń religii, pozostawiono gładkie, bez faktury.

Opis treści mapy

Znasz już legendy z objaśnieniami wszystkich elementów treści mapy oraz układ kontynentów na mapie.

Przypomnij sobie legendę, którą znajdziesz w dalszej części arkusza. Zawiera ona trzy wydzielenia oznaczające główne religie na świecie oraz czwarte wydzielenie symbolizujące inne religie. Nasza mapa pozwoli Ci poznać rozmieszczenie na świecie tych najważniejszych, najbardziej powszechnych religii, skupiających najwięcej wyznawców. Zalicza się do nich chrześcijaństwo, islam i buddyzm.

Najpierw postarajmy się zdefiniować pojęcie religii. Trudno jest sformułować uniwersalną definicję, która charakteryzowałaby poprawnie wszystkie religie. Jednak chyba najprościej można powiedzieć, że jest to stosunek człowieka do sacrum czyli do czegoś lub kogoś o wartościach decydujących o ludzkim życiu. Zwykle jest to wiara w Boga lub bóstwa, w nieśmiertelność duszy z przyjęciem pewnych moralnych zasad i zachowań.

W historii świata religie odegrały bardzo istotną rolę. Poprzez kształtowanie postaw swoich wyznawców inspirowały ich do wspólnych działań, do jednoczenia narodów, do umacniania świadomości narodowej i władzy państwowej. Jednak były też wykorzystywane do celów politycznych, do ekspansji zbrojnej, powodując upadki państw, wojny, podboje kolonialne, wyprawy krzyżowe.

We współczesnym świecie największe znaczenie mają religie powszechne, które starają się dostosować do potrzeb wszystkich ludzi. Na pewno warto poznać te religie i ich rozmieszczenie na świecie.

Chrześcijaństwo, powstałe w pierwszym wieku naszej ery, jest religią monoteistyczną, co oznacza że wyznawcy wierzą w jednego Boga. Religia ta przyjmuje istnienie osobowego jednego Boga, Stwórcę i Zbawiciela ludzi. Chrześcijaństwo obecnie liczy około miliarda ośmiuset milionów wyznawców, co stanowi ponad trzydzieści procent ludzkości. Chrześcijanie podzielili się wskutek różnych rozłamów na kościoły i tak mamy: ponad miliard katolików, ponad pół miliarda protestantów, prawie dwieście milionów prawosławnych i około siedemdziesiąt milionów anglikanów. Na naszej mapie zauważysz, że wyznawcy tej religii przede wszystkim zamieszkują Europę i obie Ameryki oraz Australię i środkową część Afryki.

Islam to również uniwersalna religia monoteistyczna. Islam reguluje życie indywidualne i społeczne muzułmanów tworzących wspólnotę w pełni podległą jednemu Bogu. Ponieważ człowiek jest winien Bogu absolutne posłuszeństwo, państwo i władzę uważa się za pochodzące od Boga. Stąd wywodzi się zasada pełnego podporządkowania Bogu. Wyznawców islamu jest około miliarda i dwustu milionów. Obejrzyj na mapie dwa kontynenty: Azję i Afrykę, gdzie znajdziesz wyznawców tej religii.

Trzecią religią pokazaną na mapie jest buddyzm. Buddyzm to z założenia system ateistyczny, bez idei stwórcy (Boga) lub istoty nadprzyrodzonej kierującej losami świata. Stawia na wewnętrzną doskonałość i harmonię. Buddyzm głosi, że istnieje kres cierpienia, a jest nim wyzwolenie (nirwana) – uwolnienie się od wszelkich trosk i pragnień. Liczba wyznawców to około pięćset milionów. Odszukaj na mapie największe skupisko wyznawców buddyzmu, które znajduje się w południowo-wschodniej Azji.

Wśród innych ważnych religii należy wymienić judaizm, hinduizm i konfucjonizm.

Judaizm to monoteistyczna religia, która wywarła wielki wpływ na dzieje świata. Wyznawcy tej religii – Żydzi – mieszkają głównie w Izraelu, ale również są rozproszeni po całym świecie. Liczbę wiernych szacuje się na około dwanaście– czternaście milionów.

Hinduizm, założony w piętnastym wieku przed naszą erą, jest jedyną religią politeistyczną wśród opisanych. Jej wyznawcy czczą wielu bogów. Liczba wyznawców osiąga liczbę dziewięciuset milionów.

Konfucjonizm to założona w szóstym wieku przed naszą erą religia chińska, będąca doktryną filozoficzną o wielowiekowej tradycji. Liczba wyznawców jest szacowana na sto sześćdziesiąt milionów.

Wielość religii może budzić pewne zdziwienie i stawia wydaje się naturalne pytanie – po co człowiekowi potrzebna jest wiara? Zwróć uwagę, że religie mają wspólne elementy. Wszędzie znajdziemy opiekuna, kogoś dobrego, opiekuńczego, mądrego. Jest nim Bóg, Jahwe, Allah albo Sziwa. Wszędzie ludzie potrzebują siebie nawzajem i miejsc, gdzie się spotykają, gdzie są kierowani przez swoich wybranych ludzi takich jak kapłani, mistrzowie, guru, rabini, imanowie, bramini albo nauczyciele. Każda religia ma swojego twórcę, założyciela oraz proroków. I tak mamy Jezusa Chrystusa, Mahometa, Buddę, Mojżesza lub Konfucjusza.

Współczesna mapa religijna świata jest niezwykle bogata w różne religie i niestety do tej różnorodności należy dodać też niezależne, specjalne grupy religijne oraz sekty. Te nowe wspólnoty znajdują swoich wiernych głównie wśród młodych ludzi, którzy szukają niezależności i alternatywnych kościołów, bowiem religie powszechne nie są dla nich atrakcyjne. W wielu przypadkach dotarcie z nową wiarą jest bardzo proste chociażby poprzez propozycję darmowych ciekawych zajęć językowych lub wyjazdów. W wielu przypadkach ta rzekoma atrakcyjność zamienia się w uzależnienie i utratę wolności. Warto o tym pamiętać.

Warto zapamiętać jeszcze jedną ważną rzecz. We współczesnym świecie droga do pokojowej przyszłości wiedzie przez wzajemne poznanie się i zrozumienie. Nie ma miejsca i akceptacji dla wyznawców, którzy stosują przemoc i ją propagują. Wszystkie religie powinny kształtować wśród swoich wyznawców pokojowy stosunek do innych ludzi ucząc szacunku i tolerancji. Na straży tolerancji religijnej stoi Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, która broni wolności religijnej poprzez zapis w artykule osiemnastym, że: „Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę ich okazywania, indywidualnie bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, sprawowanie kultu i przestrzeganie obyczajów”.

Po zakończeniu czytania schowaj planszę z powrotem do teczki.