JAK CZYTAĆ MAPY PUBLIKACJI

ATLAS. POLSKA PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ

1. OPIS LEGENDY

Zanim wyjmiesz interesującą Cię mapę z teczki, dokładnie zapoznaj się z jej zawartością.

Cały Atlas. Polska podczas II wojny światowej znajduje się w teczce zawierającej dwanaście plansz dotykowych (tyflomap), w tym jedna plansza rozkładana, broszurę w brajlu ze spisem treści, objaśnieniami skrótów brajlowskich i indeksem nazw geograficznych, oraz książkę w powiększonym druku ze specjalnie przygotowanym komentarzem historycznym.

Pod klapą teczki umieściliśmy legendę, która zawiera objaśnienia znaków użytych na poszczególnych mapach. Jeśli dokładnie je poznasz i zapamiętasz (a nie jest ich dużo), będzie Ci łatwiej czytać.

• Ziemie polskie oznaczone zostały gładką powierzchnią i kolorem żółtym lub białym. Zmiana koloru jest czytelna tylko wzrokiem, a kolor żółty oznacza ziemie polskie jako obszar naszego państwa, zaś kolor biały – to ziemie polskie okupowane, bezpaństwowe.
• Pozostałe ziemie oznaczyliśmy fakturą „piaskową” i kolorem czarnym. Tak właśnie zostały pokazane obszary poza granicami ziem polskich, aby wydobyć z mapy to, co jest najważniejsze.
• Granice państwa – to linia złożona z wypukłych punktów, czytelnych dotykiem i w kolorze żółtym. Granica dla Polski w wersji kolorowej jest dodatkowo odcięta cienką czarną linią. Inne granice oznaczone zostały również kolorem żółtym, ale linią przerywaną. W dotyku jest to linia złożona z jeszcze drobniejszych punktów niż granice państwa. Taki znak pojawia się tylko na planszy czwartej.
• Granice państw na rzekach – to wypukła linia z wypukłymi punktami umieszczonymi co około pięć milimetrów. Ten symbol pojawia się tylko w wersji dotykowej.
• Stolice pokazane zostały w postaci wypukłych okręgów z wypukłą kropką w środku. W druku barwnym są to pomarańczowe koła z czarnym obrysem i również z czarną kropką w środku.
• Miasta oznaczone zostały sygnaturą w postaci czarnych wypukłych okręgów z białym wnętrzem.
• Rzeki pokazaliśmy jako ciągłą wypukłą granatową linię. Zwróć uwagę na ujścia dopływów do rzek głównych, które w wersji dotykowej są odcięte od siebie. Dzięki temu możesz łatwo zorientować się, która rzeka jest ważniejsza. Aby rozpoznać, w którym kierunku płynie wybrana rzeka, zastosowaliśmy dwa rozwiązania dotykowe. Po pierwsze, źródło rzeki oznaczyliśmy wypukłą kropką, dzięki czemu wiesz, że rzeka rozpoczyna swój bieg właśnie od tej kropki, a po drugie, rozcięliśmy ramkę w miejscu, gdzie rzeka „wypływa” z mapy, informując tym samym, dokąd ona zmierza i że nie kończy się na ramce.
• Linia brzegowa – to wypukła, szorstka, cienka linia w kolorze białym.
• Morza – to obszary w kolorze niebieskim pokryte fakturą składającą się z wypukłych poziomych linii. Taki sam deseń zastosowaliśmy dla Jeziora Aralskiego, które jest na tyle duże, że jego zasięg będzie czytelny dla dotyku.

Postaraj się zapamiętać sygnatury i faktury. W razie potrzeby zawsze możesz ponownie skorzystać z legendy, która na stałe jest przyklejona do teczki.

Na poszczególnych planszach (tyflomapach) znajdziesz dodatkowe legendy umieszczone najczęściej po lewej stronie poniżej tytułu danej tyflomapy. Nie zawsze było miejsce na legendę, więc na niektórych planszach znajduje się ona w jednym z rogów. Legendy te objaśniają sygnatury dotyczące tylko danej planszy, tematu, jaki na niej jest prezentowany.

Na mapach tematycznych znajdziesz faktury, które opisaliśmy, ale będą do nich czasami przypisane inne znaczenia. Ważne jest, aby przed czytaniem każdej mapy, najpierw zapoznać się z legendą i zapamiętać objaśnienia poszczególnych znaków i zastosowanych faktur.

Jeśli już poznałeś i rozumiesz legendę, to możesz wyjąć pierwszą mapę, broszurkę z objaśnieniami skrótów brajlowskich i książkę z komentarzem historycznym. Opisy historyczne znajdziesz też w internecie na stronie Fundacji „Trakt”

www.trakt.org.pl oraz na www.tyflomapy.pl.

2. OPIS BROSZURY Z OBJAŚNIENIAMI SKRÓTÓW BRAJLOWSKICH I KSIĄŻKI Z KOMENTARZEM HISTORYCZNYM

Ze względu na rozciągłość pisma brajlowskiego konieczna była zamiana pełnych nazw na skróty dwu- i trzyliterowe. Dodatkowo do niektórych skrótów brajlowskich dodano tak zwane klucze, które informują, do jakiego rodzaju znaku na mapie i obiektu w rzeczywistości należy odnieść dany skrót. Prościej mówiąc, skrót dla nazwy rzeki są to punkty: trzeci i szósty. Gdy znajdziesz skrót zaczynający się od takiego klucza, to wiesz, że jest to rzeka. Natomiast dla morza mamy klucz będący literą „m”, po którym następuje skrót nazwy własnej. Skrót dla jezior są to punkty: trzeci, piąty i szósty, a dla regionów (krain) – to punkty: pierwszy, drugi, piąty i szósty.

W naszym atlasie mamy dodatkowe klucze pozwalające wyróżnić, a właściwie odróżnić nazwy dla trzech typów obiektów, jakimi są bitwy, getta i obozy. Odpowiednio mamy zatem klucze z literami „b”, „g” i „o”. Istotne było wprowadzenie tych kluczy, gdyż na przykład na mapach Warszawy mamy skrót „ww” odnoszący się do nazwy miasta, jednak skrót ten poprzedzony kluczem „b” oznacza miejsce bitwy, poprzedzony kluczem „g” – getto, a poprzedzony kluczem „o” – obóz NKWD lub więzienie SB. W Warszawie było niestety kilka obozów i więzień, gdzie byli katowani między innymi żołnierze Armii Krajowej.

Przygotowaliśmy pełny wykaz objaśnień skrótów brajlowskich, jakie znajdziesz na mapach. Warto go mieć pod ręką, poszukując objaśnień do napotkanych i jeszcze niezapamiętanych skrótów. Staraliśmy się, aby skróty były intuicyjne i szybko kojarzone z nazwą własną. W wielu przypadkach wystarczy raz przeczytać objaśnienie i skrót zostanie zapamiętany, zwłaszcza tam, gdzie często się powtarza, a dzieje się tak w przypadku skrótów dla rzek i wybranych miast.

3. KSIĄŻKA Z KOMENTARZEM

Każda plansza ma swój opis historyczny. Został on tak opracowany, aby pokazane na mapie treści znalazły w nim swoje wyjaśnienie. Opisy jednak w wielu przypadkach zawierają coś, czego nie znajdziesz na mapie – są one dopełnieniem treści mapy, aby lepiej zrozumieć dane zagadnienie.

Książka z komentarzem historycznym została wydana drukiem powiększonym. Jej treść jest również dostępna w formie elektronicznej na stronie Fundacji „Tr    „ www.trakt.org.pl oraz na www.tyflomapy.pl.

4. CZYTANIE MAP ATLASU

Znając już legendę, zawartość broszury z objaśnieniami skrótów brajlowskich i książkę z komentarzem historycznym, wyjmij wybraną planszę z teczki i ułóż ją tak, aby wypukły czarny trójkąt znalazł się w prawym górnym (dalszym) rogu.

Zanim zaczniesz oglądać mapę, zwróć uwagę na dodatkowe informacje znajdujące się na planszy.

Cała treść mapy znajduje się zazwyczaj w ramce, z wyjątkiem map nr 4, 11 i 12, na których brakuje ramki.

Tytuł mapy umieszczono w lewym górnym (dalszym) rogu planszy i zajmuje on zazwyczaj dwa lub trzy wiersze. W ostatnim wierszu tytułu znajduje się skala liczbowa mapy.

Mapy w atlasie zostały wykonane w trzech skalach.

Zaczynamy od ogólnego spojrzenia na Polskę i III Rzeszę, aby pokazać przedwojenne geograficzne położenie Polski. Mapa ta została wykonana w skali 1 : 4 500 000 (jeden do czterech i pół miliona). Skala mapy określa, jaki jest stosunek odległości na mapie do odległości w terenie.

Skala 1 : 4 500 000 oznacza, że jeden centymetr na mapie to cztery i pół miliona centymetrów w rzeczywistości, czyli po zamianie jednostek odpowiada czterdziestu pięciu kilometrom na powierzchni ziemi. W lewym dolnym (bliższym) rogu planszy znajdziesz podziałkę liniową, która obrazuje odległość w terenie wynoszącą sto kilometrów. W tej skali mamy jeszcze opracowaną planszę nr 6 i 8.

Większość map w naszym Atlasie to przybliżenie Polski z okresu międzywojennego i powojennego. Dla tych map przyjęliśmy skalę 1 : 3 000 000 (jeden do trzech milionów), co oznacza, że powiększyliśmy ją o jedną trzecią w stosunku do poprzednich map. Skala 1 : 3 000 000 oznacza, że jeden centymetr na mapie odpowiada trzem milionom centymetrów, czyli po zamianie jednostek odpowiada trzydziestu kilometrom na powierzchni ziemi. W lewym dolnym (bliższym) rogu planszy znajdziesz podziałkę liniową, która obrazuje odległość w terenie wynoszącą sto kilometrów.

Mamy jeszcze mapę największą, prezentującą kontynent europejski, ale też fragmenty Azji i Afryki. Została ona opracowana w skali 1 : 12 000 000 (jeden do dwunastu milionów), co oznacza, że pomniejszyliśmy ją czterokrotnie w stosunku do skali 1 : 3 000 000.

Skala wpływa między innymi na ilość informacji, jaką można pokazać na mapie, i jest zrozumiałe, że przy różnych skalach ta szczegółowość musi być inna i bardzo starannie dobrana, aby jak najlepiej opowiedzieć temat na mapie.

W prawym dolnym (bliższym) rogu każdej planszy znajduje się jej numer zgodny z kolejnością chronologiczną plansz. Pamiętaj, aby mapa po obejrzeniu wróciła do teczki na swoje miejsce. Utrzymanie w niej porządku sprawi, że następnym razem będzie łatwiej wszystko znaleźć.

Mapy w wydanym atlasie są jednolite graficznie, więc znając tych kilkanaście znaków i faktur, skalę i układ planszy z łatwością poradzisz sobie z ich czytaniem.

Nie będziemy opisywać, jak czytać każdą mapę, bo nie chcemy zabierać Ci przyjemności odkrywania. Opiszemy jednak jedną z nich – planszę nr 4 o tytule IV rozbiór Polski – ponieważ w naszej ocenie jest ona bardzo istotna.

W lewym górnym (dalszym) rogu mapy znajdź tytuł i odczytaj go. Poniżej umieściliśmy legendę, w której zostały objaśnione dodatkowe znaki użyte na tej mapie. Na pierwszym miejscu jest znak linii granicy niemiecko-sowieckiej ustalonej traktatem z dnia 28 września 1939 roku. Poniżej tego znaku jest linia wypukłych małych punktów umieszczona na przerywanej czarnej linii. Oznacza ona granice powstałych republik sowieckich, na obszarze których znalazły się ziemie polskie. Następnie znajdź objaśnienia trzech faktur.

Pierwsza z nich – to ukośne, szorstkie czarne linie na czerwonym tle. Opisuje ona ziemie polskie włączone do Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich. Druga faktura składa się z gęstej, regularnej sieci wypukłych punktów na czarnym tle. Opisuje ona ziemie polskie wcielone do III Rzeszy. Trzecia faktura – to pionowe, ciągłe białe pasy na czarnym tle. Opisuje ona obszar Generalnego Gubernatorstwa, czyli tej części ziem polskich, które nie zostały wcielone do Niemiec, ale były przez nie okupowane.

Na innych mapach znajdziesz te same faktury, które powyżej opisaliśmy, ale będą do nich czasami przypisane inne informacje. Ważne jest, aby przed czytaniem każdej mapy, najpierw zapoznać się z legendą i zapamiętać objaśnienia poszczególnych znaków i zastosowanych faktur.

Połóż dłonie na mapie i postaraj się wyczuć różne faktury, które się na niej znajdują. To, co wyczujesz lub odczytasz, porównaj z legendą i jej objaśnieniami.

Przypominamy: po zakończeniu czytania schowaj planszę do teczki w odpowiednie miejsce według kolejności.

Redakcja