p15. Ochrona przyrody

p15 Polska – ochrona przyrody

Opis mapy

Skala mapy 1:2.000.000 jest taka sama jak skala mapy podstawowej.
Na ramce mapy zostały zaznaczone miejsca przejścia przez nią południków i równoleżników.
Skala liczbowa mapy jest umieszczona w lewym dalszym rogu arkusza pod tytułem mapy i powtórzona nad podziałką liniową. Podziałka liniowa znajduje się w prawym dalszym rogu arkusza. Obrazuje ona odległość w terenie wynoszącą 100 km. Skala 1:2.000.000 oznacza, że odległości na mapie zostały zmniejszone 2 miliony razy. Dzięki temu obraz całej Polski, kraju o powierzchni ponad 300 tysięcy km², mieści się na jednym arkuszu mapy atlasowej, łatwym do objęcia zasięgiem rąk. Jest zrozumiałe, że przy takim zmniejszeniu można na mapie pokazać niewiele obiektów. Muszą być one bardzo starannie dobrane, aby jak najlepiej obrazowały temat, którego dotyczy mapa. Nie mogą być też one przedstawione bardzo dokładnie, więc ich kształty są uproszczone lub przedstawione symbolami.
Mapa obrazuje położenie wszystkich parków narodowych w Polsce; jest ich obecnie 23. Parki narodowe zostały na mapie podpisane brajlowskimi skrótami, natomiast w czarnym druku prawie wszystkie pełną nazwą.

Czytanie mapy

Wyjmij z teczki arkusz z legendą i mapę p15. Na uprzątnięte wcześniej biurko połóż prawidłowo mapę, tak by w prawym dalszym rogu znalazł się wypukły czarny trójkąt. Odszukaj tytuł mapy. Jaka jest skala mapy i co ona oznacza?
Mapa zawarta jest w prostokątnej ramce narysowanej wypukłą czarną linią. Sygnatury parków narodowych umieszczono tylko na obszarze Polski. Przy ramce mapy zaznaczono miejsca przecięcia ramki z równoleżnikami i południkami. Miejsca te opisano w stopniach.
Przeczytaj legendę przy lewym brzegu arkusza. Objaśniono tu jeden znak, symbolizujący park narodowy. Park oznaczono czterema wypukłymi punktami umieszczonymi w wierzchołkach kwadratu z czarnym obrysem i zielonym wypełnieniem; wierzchołki są zorientowane zgodnie z kierunkami geograficznymi. Pod wyjaśnieniem znaku parku narodowego, przy lewym brzegu arkusza, umieszczono objaśnienie trzyliterowych brajlowskich skrótów nazw własnych parków narodowych. Skróty uporządkowano alfabetycznie.
Inne znaki tej mapy objaśnione są na arkuszu mapy podstawowej dla Polski.
Przypomnij sobie technikę poruszania palcami po mapie w trakcie pracy.
Najpierw, przesuwając powoli wszystkie palce od północnej, czyli dalszej ramki mapy na południe, czyli do siebie, obejrzyj całą mapę. Zauważ, że na mapie umieszczono znaki naturalnych obiektów przyrodniczych – rzek i jezior oraz znaki umowne parków narodowych.
Czytanie mapy zacznij od granic Polski. Od północno-zachodniego rogu mapy przesuń palce po ramce zachodniej, trochę poza równoleżnik 54°. Przesuń palce na wschód i odszukaj znak granicy na lądzie. Po linii granicy cofnij się na północ, do początku linii granicy lądowej na wyspie Uznam. Od tego miejsca przesuń uważnie palec około 1 cm na wschód. Tam, na obszarze wyspy Wolin znajdziesz znak parku narodowego. Skrót nazwy „w o l”, oznaczający Woliński Park Narodowy, umieszczono na obszarze morza.
Teraz posuwaj się na wschód po linii brzegowej Bałtyku. Znajdziesz dwa jeziora przybrzeżne, a przy drugim z nich znak parku. Skrót nazwy „s ł o”, oznaczający Słowiński Park Narodowy, umieszczono na obszarze morza, usuwając w tym miejscu fakturę.
Na południe od Słowińskiego Parku Narodowego, w pobliżu dwu jezior znajdziesz znak Parku Narodowego „Bory Tucholskie”. Wróć do linii brzegowej Bałtyku i przesuwaj palce dalej po linii brzegowej aż do Mierzei Wiślanej, a dalej po linii granicy na lądzie. Pilnując jedną ręką granicy, drugą badaj obszary przygraniczne. W pobliżu granicy Polski z Litwą i Białorusią znajdziesz cztery parki narodowe: Wigierski, Biebrzański, Narwiański i Białowieski.
W legendzie, przy lewym brzegu arkusza, odczytaj ich pełne nazwy. Dalej, w miejscu gdzie Narew płynie z Białorusi do Polski, w przerwie linii granicy, jest znak Białowieskiego Parku Narodowego. W pobliżu granicy z Ukrainą niedaleko rzeki Bug znajdziesz znaki kolejnych dwóch parków: Poleskiego i Roztoczańskiego.
W południowo-wschodniej części Polski granica państwa biegnie na krótkim odcinku po rzece San. Blisko tego miejsca jest znak Bieszczadzkiego Parku Narodowego, a skrót nazwy „b i e” umieszczono tuż przy południowej ramce mapy.
Teraz wędruj po linii granicy w kierunku zachodnim, badając pobliskie obszary. Znajdziesz tam następne pięć parków narodowych: Magurski, Pieniński, Tatrzański, Babiogórski, a nieco dalej od granicy – Gorczański Park Narodowy.
Przejdź obok źródeł Wisły i przez przecięcie granicy z Odrą. Dopiero w Sudetach znajdziesz następne dwa parki narodowe: Gór Stołowych i Karkonoski.
Granica Polski skręca teraz na północ, wędruj nią dalej po Nysie Łużyckiej i Odrze, aż do ujścia Warty do Odry. Tuż przy ujściu znajdziesz znak Parku Narodowego „Ujście Warty”. Przesuń palce w górę Warty, a dalej w górę Noteci. Na północ od Noteci znajdziesz znak Drawieńskiego Parku Narodowego.
Znajdź pozostałe parki narodowe leżące wewnątrz obszaru kraju:

• między Odrą a Wartą leży Wielkopolski Park Narodowy.

• blisko źródeł Warty i Pilicy znajdziesz Ojcowski Park Narodowy.

• między Pilicą a Wisłą leży Świętokrzyski Park Narodowy.

Zbadaj jeszcze obszar blisko ujścia Bugu do Wisły. Na zachodnim brzegu Wisły znajdziesz Kampinoski Park Narodowy.

Czytanie treści mapy

Na mapie zobrazowano najważniejszą formę obszarowej ochrony przyrody, obejmującą najcenniejsze pod względem przyrodniczym tereny Polski. Sygnatury wszystkich 23 parków narodowych są rozmieszczone w następujący sposób:

• do nadmorskich parków narodowych należą dwa: Woliński Park Narodowy i Słowiński Park Narodowy. Woliński Park Narodowy obejmuje nie tylko wyznaczony obszar lądu, ale też pas przybrzeżnych wód Bałtyku;

• na pojezierzach znajduje się sześć parków narodowych:

• na Pojezierzu Pomorskim Park Narodowy „Bory Tucholskie” i Drawieński Park Narodowy;

• na Pojezierzu Wielkopolskim: Park Narodowy „Ujście Warty” i Wielkopolski Park Narodowy;

• na Pojezierzu Mazurskim: Wigierski Park Narodowy i Biebrzański Park Narodowy.

• na Nizinach Środkowopolskich naturalne środowisko przyrodnicze chronią cztery parki narodowe. Są to: Kampinoski Park Narodowy, Narwiański Park Narodowy, Białowieski Park Narodowy i Poleski Park Narodowy.

• na wyżynach znajdują się trzy parki narodowe: Ojcowski Park Narodowy, Świętokrzyski Park Narodowy i Roztoczański Park Narodowy.

• w górach leży 8 parków narodowych; w tym w Sudetach dwa: Karkonoski Park Narodowy i Park Narodowy Gór Stołowych oraz w Karpatach 6: Babiogórski Park Narodowy, Gorczański Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy, Pieniński Park Narodowy, Magurski Park Narodowy i Bieszczadzki Park Narodowy.

Nasz kraj przystąpił do programu Natura 2000, który ma służyć zrównoważonemu korzystaniu z zasobów przyrodniczych, w celu zachowania ich jak największej wartości dla przyszłych pokoleń. Zatem dalszy rozwój ochrony przyrody powinien następować z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju.
Po zakończeniu czytania złóż mapę i uważnie włóż do teczki.