8. Irlandia

Irlandia leży w północno-zachodniej Europie, na wyspie Irlandia, wchodzącej w skład Wysp Brytyjskich. Zajmuje pięć szóstych powierzchni wyspy. Od wschodu jest oblewana wodami Morza Irlandzkiego, od południa – Morza Celtyckiego, a od zachodu – otwartego Oceanu Atlantyckiego. Jej sąsiadem jest Wielka Brytania.
Stolicą i największym miastem Irlandii jest Dublin. Inne główne miasta to: Cork, Limerick i Galway. Języki urzędowe to irlandzki oraz angielski. Domena internetowa - .ie. W 2003 roku ustalono, że wszystkie obiekty geograficzne w Irlandii muszą mieć swoją irlandzką nazwę. Dlatego w części opisującej rzeźbę terenu, krainy geograficzne itd. będą podawane nazwy zarówno w języku angielskim, jak i irlandzkim.
Irlandia przystąpiła do Unii Europejskiej w 1973 roku, razem z Danią i Wielką Brytanią.
Powierzchnia Irlandii wynosi 70,3 tys. km², co plasuje ją na szesnastym miejscu w UE, między Czechami a Litwą. Pod względem liczby ludności, która wynosi 4,1 mln, Irlandia znajduje się na dwudziestym miejscu w Unii, za Finlandią i znowu tuż przed Litwą. Natomiast jeśli chodzi o zamożność, czyli dochód na jednego mieszkańca, zajmuje drugie miejsce w UE. Niezwykle intensywny rozwój gospodarczy Irlandii, dzięki któremu z jednego z najbiedniejszych stała się ona jednym z najbogatszych państw Unii, przyciągnął do niej Polaków.
Polonia w Irlandii ukształtowała się głównie po przystąpieniu Polski do UE. Obecnie Polacy są tutaj najliczniejszą mniejszością narodową. Na stałe w Irlandii mieszka 80 tys. Polaków, a sezonowo - nawet 250 tysięcy. Największe skupiska Polonii to Dublin i Cork.
Ciekawe miejsca w Irlandii, których żaden turysta nie powinien ominąć, to m.in. zaznaczone na mapie: Newgrange (nr 1), klify Moher (nr 2) i Skellig Michael (nr 3).

Granice Irlandii

Zaczynamy od północnego zachodu, czyli od górnego lewego rogu mapy. Znajdujemy się na Oceanie Atlantyckim. Kierujemy się na wschód, nie oddalając się od górnej ramki mapy. Docieramy do Wielkiej Brytanii. Zmieniamy kierunek na południowy i przybijamy do wybrzeża Irlandii Północnej, która jest prowincją Wielkiej Brytanii. Ruszamy na zachód. Nie przeoczmy wąskiej zatoki Foyle. Tutaj zaczyna się granica między Wielką Brytanią (na wschód od linii granicznej) a Irlandią.
Udajemy się w kierunku południowo-zachodnim. Przekraczamy niepodpisaną rzekę Erne, która płynie z południa i kieruje się na zachód, by niedaleko granicy na terytorium Irlandii ujść do Oceanu Atlantyckiego.
Oddalmy się na krótko od granicy irlandzko-brytyjskiej, żeby się przekonać, jaki obszar północnej części wyspy należy do Irlandii. Od ujścia Erne pójdźmy więc wybrzeżem na północ. Droga będzie kręta, ponieważ linia brzegowa Irlandii od strony Atlantyku jest silnie rozczłonkowana, ale przejście do miejsca, gdzie zaczyna się granica z Wielką Brytanią, nie zajmie dużo czasu. Teraz jeszcze powtórzmy odcinek drogi na południe do rzeki Erne.
Granica skręca na południowy wschód. Znów jest przecinana przez Erne, której kierunek z południa na północ łatwo teraz dostrzeżemy.
Przekroczywszy Erne, udajemy się na północ, po czym na południe i wreszcie na wschód. Docieramy do Morza Irlandzkiego. Granica, którą przemierzyliśmy, ma długość 360 km i odcina większość północnej części wyspy. Cała część środkowa i południowa należy do Irlandii.
Poznamy teraz kontury wyspy na południe od brytyjskiej prowincji. Idziemy wybrzeżem Morza Irlandzkiego, które oddziela Irlandię od Wielkiej Brytanii. Linia brzegowa jest tutaj słabo rozwinięta. Mijamy stolicę - Dublin (d b).
Przystańmy w miejscu, gdzie kierunek zmienia się z południowego na zachodni. Gdybyśmy chcieli wybrać się stąd do Wielkiej Brytanii, to po przebyciu ok. 100 km na południowy wschód przez Kanał św. Jerzego przybilibyśmy do wybrzeża Walii. Zwróćmy uwagę, że Kanał św. Jerzego łączy Morze Irlandzkie z Morzem Celtyckim.
Południowym wybrzeżem Irlandii, nad Morzem Celtyckim, udajemy się na zachód. Mijamy ujście rzeki Barrow (b o) i położone w pobliżu miasto Waterford (w t, irl. Port Láirge).
Im dalej na zachód, tym linia brzegowa staje się bardziej urozmaicona. W okolicach miasta Cork (c r, irl. Corcaigh) jest to już wyraźnie widoczne.
Natrafiamy na wąskie półwyspy i głęboko wcinające się w ląd zatoki. Znajdujemy się nad otwartym Oceanem Atlantyckim, który oblewa Irlandię od zachodu.
U zachodnich wybrzeży Irlandii leży wiele małych wysp. Na mapie nie są one pokazane oprócz jednej - Skellig Michael (irl. Sceilig Mhichíl), oznaczonej jako ciekawe miejsce nr 3. Wyspę tę znajdziemy kilkanaście kilometrów na zachód od najszerszego półwyspu południowo-zachodniej Irlandii (trzeciego, licząc od południa).
Udajemy się na północ. Napotykamy długie, ponad 100-kilometrowe estuarium rzeki Shannon (s h, irl. Sionna) i położone nad nim miasto Limerick (l m, irl. Luimneach; uwaga: irlandzka nazwa podana na mapie jest niewłaściwa).
Idziemy klifowym wybrzeżem środkowej Irlandii. Mijamy ciekawe miejsce nr 2, czyli klify Moher, a następnie miasto Galway (g ł, irl. Gaillimh), leżące nad zatoką Gaillimh.
Gdy kierunek zmieni się na wschodni, a potem na południowy, przekonamy się, że dotarliśmy się nad zatokę Dhún na nGall, do której uchodzi rzeka Erne. Drogę na północ od jej ujścia już znamy. Kto chce, może przejść nią jeszcze raz, aż do granicy z Wielką Brytanią, czyli punktu, z którego wyruszyliśmy na wyprawę granicami Irlandii.

Irlandia: rzeźba terenu, krainy geograficzne i historyczne oraz zaznaczone obiekty

Wzdłuż wybrzeży Irlandii ciągną się niewysokie pasma gór i płaskowyże. Zobaczymy to już w północno-zachodniej części wyspy, czyli prowincji Ulster (irl. Ulaidh), skąd zaczniemy poznawać ukształtowanie powierzchni Irlandii.
Znajdźmy ujście niepodpisanej na mapie rzeki Erne. Odprowadza ona swe wody do zatoki Dhún na nGall. Zatoki takie jak ta są typowe dla zachodniego wybrzeża Irlandii. Utworzyły je zatopione doliny rzek.
Dopóki jesteśmy w Ulsterze, wyjaśnijmy, jak to się stało, że tylko fragment tej krainy należy do Irlandii, a duży obszar stanowi własność Wielkiej Brytanii. Otóż jeszcze na początku XX wieku cała Irlandia była częścią Zjednoczonego Królestwa. Wolnym państwem, choć nadal zależnym od Korony, stała się w 1921 roku. 28 lat później ogłosiła, że nie jest już częścią Imperium Brytyjskiego. Sześć protestanckich hrabstw w prowincji Ulster pozostało jednak przy Wielkiej Brytanii.
Na południe od źródła Erne, w środkowej części kraju, rozciąga się Nizina Środkowoirlandzka. Jest ona otoczona wyżynami, co utrudnia odpływ wód i sprawia, że występują tu liczne jeziora, bagna i torfowiska. Trzeba wiedzieć, że w całym krajobrazie Irlandii, nie tylko na tej nizinie, dominują właśnie torfowiska i rozległe łąki. Lasy zajmują zaledwie 5 proc. powierzchni kraju. Soczystej zieleni łąk Irlandia zawdzięcza nazwę, którą często jest określana: Zielona Wyspa. A jej symbolem jest typowo łąkowa trójlistna koniczyna.
Na zachód od źródła Erne znajdujemy najdłuższą rzekę Irlandii – Shannon (s h, irl. Sionna). Płynie ona na północny wschód, a następnie na południe.
Zbadajmy obszar na zachód od źródła Shannon. Przeważają tu tereny bagienne i torfowiska, ale bliżej wybrzeża mamy również piękne pejzaże granitowych gór i wrzosowisk.
Na południowy zachód od źródła Shannon leży oznaczone symbolem największe jezioro Irlandii. To Loch Coirib.
W pobliżu, na południe od Loch Coirib, nad Zatoką Galway (irl. Gaillimh) położone jest miasto Galway (g ł, irl. Gaillimh).
Stąd idziemy na wschód i nieco na północ, po drodze przekraczając Shannon. Znajdujemy się we wschodniej Irlandii. Odkrywamy tu ciekawe miejsce nr 1 – Newgrange (irl. Brú na Bóyne). To miejsce jest słynne dzięki megalitycznemu grobowcowi korytarzowemu, starszemu od egipskich piramid. Grobowiec został zbudowany tak, że podczas przesilenia zimowego (21 grudnia) promienie wschodzącego słońca biegną wzdłuż korytarza do komory grobowej. Na kwadrans jej wnętrze rozświetla jaskrawopomarańczowe światło.
Newgrange leży niedaleko wybrzeża Morza Irlandzkiego. Udajmy się tam (na wschód), a następnie wzdłuż wybrzeża na południe. Zatrzymujemy się w stolicy – Dublinie (d b). Tu mieszka najwięcej emigrantów z Polski. Warto wiedzieć, że Dublin jest połączony kanałem z Shannon, co tworzy drogę wodną między Atlantykiem a Morzem Irlandzkim.
Na południe od Dublina, równolegle do wybrzeża, ciągnie się łańcuch gór Wicklow (irl. Cill Mhantáin). Jesienią bajeczne wrażenie robią tutaj połacie wrzosowisk.
Na zachód od gór leży dolina rzeki Barrow (b o), która płynie na południe, by ujść do Morza Celtyckiego. My jednak udajemy się do jej źródła.
Stamtąd, górami Slieve Bloom, których łagodne wzgórza są porośnięte lasami, idziemy na południowy zachód, aż natrafimy - na zachód od południowych krańców gór - na rzekę Shannon w jej dolnym biegu. Shannon przepływa przez liczne jeziora. Największe z nich to Loch Deirgdheire, zaznaczone symbolem na północ od miejsca, w którym się znajdujemy.
Znad jeziora Loch Deirgdheire podążamy na zachód, przez płaskowyż Burren (irl. Bhoireann), aby odszukać ciekawe miejsce nr 2. To klify Moher. Ten odcinek klifowego wybrzeża Irlandii ciągnie się 8 kilometrów. Miejscami pionowe skały wystają aż na 200 m ponad poziom oceanu.
Wracamy nad Shannon, do jej ujścia do zatoki Inbhear Sionna. Trafimy tam, kierując się znad klifów Moher na południowy wschód. Możemy też wybrać dłuższą drogę, wzdłuż wybrzeża, najpierw na południowy zachód, a następnie zatoką Inbhear Sionna na wschód. U ujścia Shannon leży miasto Limerick (l m, irl. Luimneach; uwaga: irlandzka nazwa podana na mapie jest niewłaściwa).
Z Limerick udajemy się na południowy zachód, aby znaleźć się w górach Macgillycuddy's Reeks (irl. Na Cruacha Dubha), gdzie znajduje się najwyższy szczyt Irlandii – Carrantuohill (irl. Corrán Tuathail – 1041 m n.p.m.).
Teraz czeka nas wypad na ocean, kilkanaście kilometrów na zachód od południowo-zachodnich wybrzeży Irlandii, na oznaczoną numerem 3 górzystą wyspę Skellig Michael (irl. Sceilig Mhichíl). Jest ona znana dzięki założonemu tutaj w VI wieku opactwu św. Fionana. Zachowały się m.in. kamienne chatki w kształcie kopców, w których mieszkali mnisi.
Na południowym wybrzeżu odnajdźmy miasto Cork (c r, irl. Corcaigh). To stolica prowincji Munster (irl. Mhumhain), największej z czterech historycznych krain Irlandii.
Na południu Irlandii leży jeszcze jedno duże miasto. To Waterford (w t, irl. Port Láirge), położone przy ujściu rzeki Barrow. Znajdziemy je na północny wschód od Cork.

Mapa poza Irlandią

Cała zachodnia część mapy to Ocean Atlantycki.
Wschód zajmują inne poza Irlandią Wyspy Brytyjskie. Należą one do Wielkiej Brytanii. Najdalej na północnym zachodzie znajdujemy niepodpisaną wyspę Islay, przeciętą górną ramką mapy. Na wschód i południowy wschód od niej leży Wielka Brytania, największa z Wysp Brytyjskich, pokazana tylko w niewielkiej części. Linia brzegowa tej wyspy jest silnie rozczłonkowana.
Irlandia jest oddzielona od Wielkiej Brytanii niepodpisanym Kanałem Północnym (najdalej na północy, na wysokości brytyjskiej części Irlandii), Morzem Irlandzkim na południe od tej cieśniny, następnie niepodpisanym Kanałem Świętego Jerzego oraz Morzem Celtyckim na południu.
Oprócz Wielkiej Brytanii na mapie pokazane są dwie nieduże wyspy leżące na Morzu Irlandzkim: Man i - na południe od niej - Anglesey.
Jak wiemy, do państwa Wielka Brytania należy północno-wschodnia część Irlandii, czyli prowincja Irlandia Północna. Przez jej obszar płynie niepodpisana na mapie rzeka Erne, biorąca swój początek i mająca ujście na terytorium Irlandii. Na brytyjskim odcinku Erne przepływa przez dwa jeziora: Lough Erne Lower i Lough Erne Upper (czyli Jezioro Erne Dolne i Jezioro Erne Górne). Na północny wschód od nich zaznaczone jest największe jezioro na całej wyspie - Lough Neagh.