11. Hiszpania

Hiszpania - w pełnej nazwie: Królestwo Hiszpanii - leży w południowo-zachodniej Europie, nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Śródziemnym. Zajmuje 85 proc. Półwyspu Iberyjskiego. Do Hiszpanii należą Baleary na Morzu Śródziemnym, Wyspy Kanaryjskie na Oceanie Atlantyckim oraz miasta Ceuta i Melilla w Afryce Północnej. Sąsiedzi Hiszpanii to: Francja, Andora (nienależąca do UE), Portugalia, brytyjski Gibraltar oraz Maroko (poza UE).
Stolicą i największym miastem Hiszpanii jest Madryt. Inne główne miasta to: Barcelona, Walencja, Sewilla i Saragossa. Język urzędowy – hiszpański, a regionalnie również: kataloński, galisyjski i baskijski. Domena internetowa - .es.
Hiszpania przystąpiła do Unii Europejskiej w 1986 roku, razem z Portugalią.
Hiszpania jest drugim co do wielkości państwem UE, za Francją, a przed Szwecją. Jej powierzchnia wynosi 506 tys. km². Liczba ludności Hiszpanii to 40,5 mln, co daje jej piąte miejsce w Unii, za Włochami, a przed Polską. Dochód na jednego mieszkańca nieznacznie przekracza średnią unijną.
W Hiszpanii żyje 45 tys. Polaków. Do lat 80. XX wieku Polonia w Hiszpanii była nieliczna. Ponad 4 tys. Polaków wzięło udział w hiszpańskiej wojnie domowej (1936-39). Po wybuchu II wojny światowej przez Hiszpanię wiódł szlak, którym polscy żołnierze i uchodźcy usiłowali przedostać się z okupowanej Europy do Wielkiej Brytanii. Dopiero jednak po wprowadzeniu stanu wojennego napływ Polaków do Hiszpanii znacznie się nasilił. Dla dużej części miał to być jedynie „kraj tranzytowy” w drodze do USA, Kanady czy Australii. Najnowsze zjawisko to emigracja ekonomiczna.
Ciekawe miejsca, które warto odwiedzić podczas pobytu w Hiszpanii, to m.in. pokazane na mapie: Santiago de Compostela (nr 1), Burgos (nr 2), Segovia (nr 3), Cáceres (nr 4) i Kordowa (nr 5).

Granice Hiszpanii

Zaczynamy od północnego zachodu, czyli od górnego lewego rogu mapy. Jesteśmy na Oceanie Atlantyckim, w Zatoce Biskajskiej. Kierujemy się na wschód wzdłuż górnej ramki mapy. Przybijamy do wybrzeża Francji i udajemy się nim na południe. Zatrzymujemy się, gdy zauważymy zmianę kierunku linii brzegowej. Stąd na południe i na zachód rozciąga się Półwysep Iberyjski. Tutaj też zaczyna się granica hiszpańsko-francuska.
Francja sąsiaduje z Hiszpanią od północy, przez góry Pireneje. Podążamy granicą na wschód. Przekraczamy rzekę Garonnę (g n), która płynie na północ.
Idąc dalej na wschód, docieramy do Andory, na mapie oznaczonej symbolem. To niewielkie państwo leży na pograniczu Hiszpanii i Francji. Długość granicy hiszpańsko-andorskiej wynosi 64 kilometry.
Kierując się w dalszym ciągu na wschód, dochodzimy do wybrzeża Morza Śródziemnego, gdzie kończy się granica Hiszpanii z Francją.
Wybrzeżem Morza Śródziemnego udajemy się na południe. Tym samym zaczynamy obchodzić Półwysep Iberyjski od wschodu.
Kierunek zmienia się na południowo-zachodni. Mijamy miasto Barcelona (b c), a następnie ujście Ebro (e b). Ta część wybrzeża nosi nazwę Costa Dorada.
Dochodzimy do miasta Walencja (w c), położonego nad Zatoką Walencką.
Stąd wyprawiamy się na Morze Śródziemne, aby znaleźć należący do Hiszpanii archipelag Baleary. Na mapie pokazane są jego trzy główne wyspy. Największa wyspa Balearów, a zarazem Hiszpanii to Majorka, z miastem Palma de Mallorca (p m).
Na północny wschód od Majorki leży druga pod względem wielkości Minorka, zaś na południowy zachód od nich - Ibiza, trzecia co do wielkości wyspa tego archipelagu.
Wracamy do Walencji i udajemy się na południowy wschód.
Kierunek zmienia się na południowo-zachodni. Idziemy wybrzeżem Costa Blanca.
Następuje zwrot na zachód. Znajdujemy się na południowym wybrzeżu Półwyspu Iberyjskiego, pod nazwą Costa del Sol. Wzdłuż niego rozciągają się Góry Betyckie.
Zatrzymujemy się w Gibraltarze (g b), który jest terytorium zamorskim Wielkiej Brytanii.
Stąd, przez Cieśninę Gibraltarską, łączącą Morze Śródziemne z Oceanem Atlantyckim, przeprawiamy się - na południe - do Afryki. W najwęższym miejscu Cieśnina Gibraltarska ma kilkanaście kilometrów.
Niemal naprzeciwko Gibraltaru znajdujemy miasto Ceuta (c e), a na południowy wschód od niego, na wybrzeżu Morza Śródziemnego, miasto Melilla (m m). Oba stanowią własność Hiszpanii, chociaż leżą na terytorium Maroka.
Z Gibraltaru kierujemy się na północny zachód. Mijamy miasto Kadyks (k x), a następnie ujście Gwadalkiwiru (g k) do Zatoki Kadyksu.
Ujście następnej rzeki – Gwadiany (g w) – wyznacza początek granicy z Portugalią, sąsiadem Hiszpanii od zachodu. Granica biegnie częściowo lądem, a częściowo rzekami.
Na południu Hiszpanię i Portugalię oddziela Gwadiana.
Granica odchodzi od Gwadiany na północny wschód, po czym do niej wraca i znów nią biegnie do miejsca, w którym rzeka zmienia kierunek, a następnie odchodzi od niej na północny zachód.
Teraz granicę wyznacza Tag (t g), płynący ze wschodu. Udajemy się w górę rzeki.
Granica odbiega na północ i doprowadza nas do rzeki Duero (d u), która podobnie jak Tag płynie na zachód. Podążamy na północny wschód, w górę Duero.
Nie dochodząc do utworzonego na tej rzece sztucznego zbiornika wodnego, skręcamy na północny zachód, a następnie na zachód. Docieramy do wybrzeża Atlantyku. Tutaj kończy się granica z Portugalią.
Udajemy się na północ, a następnie na wschód. Mijamy miasto La Coruña (l c). Poznajemy północną granicę Hiszpanii i zarazem Półwyspu Iberyjskiego.
Idziemy wzdłuż Zatoki Biskajskiej. Dochodzimy do miasta Bilbao (b l). Niebawem znajdziemy się na pograniczu hiszpańsko-francuskim, skąd wyruszyliśmy na wyprawę granicami Hiszpanii.

Hiszpania: rzeźba terenu, krainy geograficzne i historyczne oraz zaznaczone obiekty

Hiszpania jest krajem wyżynno-górskim. Na północy kraju, wzdłuż granicy z Francją, również po stronie francuskiej, rozciągają się od Zatoki Biskajskiej aż do Morza Śródziemnego wysokie góry Pireneje. Tutaj bierze początek Garonna (g n), jedna z większych rzek Francji.
Przedłużeniem Pirenejów na zachód są Góry Kantabryjskie. Biegną one wzdłuż północnego wybrzeża Hiszpanii na długości ok. 500 kilometrów. U stóp gór, nad Zatoką Biskajską, niedaleko na zachód od granicy hiszpańsko-francuskiej, leży miasto Bilbao (b l), stolica kraju Basków.
Na południowy zachód od Bilbao odkrywamy w górach źródło Ebro (e b), najdłuższej rzeki Hiszpanii.
Górami Kantabryjskimi podążamy na zachód od źródła Ebro. Docieramy do północno-zachodniego wybrzeża Hiszpanii. To kraina Galicia. Jej największym miastem jest La Coruña (l c), którą znajdziemy nad samym morzem.
Z La Coruñy udajmy się na południe. Trafimy do ciekawego miejsca nr 1 – Santiago de Compostela. To słynny ośrodek kultu religijnego, uznany za trzecie po Jerozolimie i Rzymie święte miejsce chrześcijaństwa. Do tutejszej katedry prowadziły od czasów średniowiecza liczne szlaki pielgrzymkowe, zwane Drogą św. Jakuba.
Z Santiago de Compostela kierujemy się w głąb kraju, na wschód i nieco na południe, do ciekawego miejsca nr 2, czyli kastylijskiego miasta Burgos. Jego najwspanialszym zabytkiem jest gotycka katedra Santa Maria.
Niedaleko na północ od Burgos płynie Ebro. Zwróćmy uwagę, że dolina tej rzeki oddziela dwa łańcuchy górskie. Na północy są to Pireneje, a na południu - Góry Iberyjskie.
Podążając z biegiem Ebro - na południowy wschód - docieramy do miasta Saragossa (s s), położonego w Kotlinie Aragońskiej. Dalej, w dolnym biegu rzeki natrafiamy na sztuczny zbiornik wodny. Takie akweny są tworzone na wielu rzekach Hiszpanii w celu wyrównywania poziomu wód.
Ebro uchodzi do Morza Śródziemnego. Zauważmy, że wszystkie pozostałe duże rzeki Hiszpanii należą do zlewiska Oceanu Atlantyckiego.
Na północ od ujścia Ebro leży Barcelona (b c), drugie co do wielkości miasto Hiszpanii i stolica Katalonii.
Na południe od Ebro rozciągają się Góry Iberyjskie. W ich północnej części bierze początek Duero (d u), najzasobniejsza w wodę rzeka Półwyspu Iberyjskiego. Duero płynie na zachód i uchodzi w Portugalii do Atlantyku.
W południowej części Gór Iberyjskich ma swoje źródło Tag (t g), najdłuższa rzeka całego Półwyspu. Przebieg Tagu jest bardzo podobny do Duero.
Pomiędzy głębokimi dolinami Duero i Tagu leżą Góry Kastylijskie, zwane Kordylierą Centralną. Tutaj w 1808 roku szwadron polskich szwoleżerów pod dowództwem Jana Kozietulskiego zdobył przełęcz Somosierra, co otworzyło Napoleonowi drogę na Madryt.
Góry Kastylijskie stanowią środkową część Mesety Iberyjskiej, jednej z największych wyżyn Europy. Meseta (od hiszpańskiego mesa, czyli stół) zajmuje ponad połowę powierzchni Hiszpanii. Od północy jest ograniczona Górami Kantabryjskimi, a od północnego wschodu - Górami Iberyjskimi.
Poszukajmy miast centralnej części Mesety. Na południe od zbiornika wodnego na Duero leży Salamanka (s k), a na wschód od niego - Segovia, oznaczona jako ciekawe miejsce nr 3. Atrakcje Segovii to rzymski akwedukt, średniowieczne kościoły i alkazar, czyli warowny zamek mauretański.
Z Segovii przeprawiamy się przez góry na południowy wschód, aby znaleźć się w stolicy – Madrycie (m y).
Na południe od Madrytu płynie Tag, a jeszcze dalej na południe - Gwadiana (g w).
Pomiędzy nimi, na południowy wschód od zbiornika wodnego utworzonego na Tagu w pobliżu granicy z Portugalią i na północny zachód od zbiornika na Gwadianie, leży ciekawe miejsce nr 4 – Cáceres. Zabytkowa część tego miasta jest uważana za jedno z najpiękniejszych miejsc w Hiszpanii. Zachowało się tu ok. 30 wież muzułmańskich. Region, w którym leży Cáceres, to Estramadura, a jego główną rzeką jest Gwadiana. W górnym i środkowym biegu Gwadiana płynie niemal równolegle do Tagu, po czym skręca na południe, by ujść do Zatoki Kadyksu.
Na południe od Gwadiany aż do doliny Gwadalkiwiru (g k) rozciągają się góry Sierra Morena, tutaj niepokazane, które wyznaczają południową granicę Mesety Iberyjskiej.
Teraz interesować nas będzie źródło Gwadiany, pójdźmy więc w górę rzeki, na północny wschód. Jesteśmy w krainie La Mancha.
Od źródła Gwadiany kierujemy się na południowy wschód, przemierzając południowe krańce Gór Iberyjskich. Na wybrzeżu Morza Śródziemnego znajdujemy miasto Walencja (w c).
Z Walencji wyprawiamy się na wschód na archipelag Baleary. Tworzy go ok. 200 wysp i wysepek; na mapie pokazane są trzy największe. Pośrodku leży Majorka, ze stolicą Balearów, którą jest Palma de Mallorca (p m), na północnym wschodzie - druga co do wielkości Minorka, a na południowym zachodzie - niedużo od niej mniejsza Ibiza.
Zarówno Baleary, jak i wschodnie wybrzeże Półwyspu Iberyjskiego przyciągają turystów pięknymi krajobrazami, sporą ilością piaszczystych plaż i śródziemnomorskim klimatem, z największym nasłonecznieniem w Europie.
Na południowy zachód od Walencji, ok. 10 km od brzegu morza, położone jest miasto Murcja (m j).
Na zachód i na południe od Murcji, wzdłuż południowego wybrzeża Hiszpanii, ciągną się Góry Betyckie. Tutaj, w paśmie Sierra Nevada, znajduje się najwyższy szczyt Półwyspu Iberyjskiego.
W Górach Betyckich bierze początek Gwadalkiwir. Na południowy zachód od jego źródła leży miasto Grenada (g e).
Gwadalkiwir płynie na zachód, a następnie na południe i odprowadza swe wody do Zatoki Kadyksu. Podążając z biegiem rzeki, docieramy do ciekawego miejsca nr 5 – Kordowy, która w X wieku, pod panowaniem Maurów, była największym miastem basenu Morza Śródziemnego.
Udajemy się w dół Gwadalkiwiru. Trafiamy do miasta Sewilla (s l). Znajdujemy się na Nizinie Andaluzyjskiej, na północy ciągnącej się aż za Kordowę. Tutejszy krajobraz tworzą gaje oliwne, Andaluzja bowiem to kraina oliwek.
Na południowy wschód ud ujścia Gwadalkiwiru leży miasto Kadyks (k x).
Idąc dalej w tym samym kierunku brzegiem morza, docieramy do Gibraltaru (g b), będącego posiadłością brytyjską. Gibraltar jest położony nad Cieśniną Gibraltarską, która łączy Morze Śródziemne z Atlantykiem i oddziela Europę od Afryki. Po drugiej stronie cieśniny leży miasto Ceuta (c e), hiszpańska eksklawa w Maroku. W starożytności naturalne wzniesienia po europejskiej i afrykańskiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej nazywano Słupami Heraklesa. Oznaczały one koniec znanego świata.
Drugą hiszpańską eksklawę w Maroku, którą jest miasto Melilla (m m), znajdziemy również nad Morzem Śródziemnym, na wschód od Ceuty.

Mapa poza Hiszpanią

Północno-zachodnią część obszaru przedstawionego na mapie zajmuje Zatoka Biskajska, natomiast północno-wschodnią - południowa Francja, która sąsiaduje z Hiszpanią od północy.
Na terytorium Francji zaznaczone są dwie rzeki. Jedna z nich to Garonna (g n). Bierze ona początek w hiszpańskich Pirenejach, tuż przy granicy z Francją, i płynie na północ.
Stojąc u źródła Garonny, skierujmy się na wschód. Na pograniczu francusko-hiszpańskim odkryjemy małe państwo Andora, oznaczone symbolem.
Na wschód od Garonny, tuż przy prawej ramce mapy, znajdujemy Rodan, uchodzący rozległą deltą do Morza Śródziemnego. Ta rzeka nie jest podpisana.
Większość wschodniej części mapy zajmuje Morze Śródziemne.
Południe mapy to Afryka. Obszar na wschodzie należy do Algierii, a na zachodzie – do Maroka. Uwaga: granica między tymi państwami nie jest zaznaczona.
Na wybrzeżu marokańskim mamy dwie hiszpańskie eksklawy. Jedna z nich, Ceuta (c e), leży nad Cieśniną Gibraltarską. Po drugiej stronie cieśniny położony jest Gibraltar (g b) - terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii.
Na zachód od Cieśniny Gibraltarskiej rozciąga się Ocean Atlantycki. Oblewa on Półwysep Iberyjski częściowo od południa oraz od zachodu i północy. Uwaga: całe zachodnie wybrzeże Półwyspu wychodzi poza ramkę mapy.
Południowo-zachodnią część Półwyspu Iberyjskiego zajmuje Portugalia. Na jej terytorium zaznaczone są rzeki biorące początek w Hiszpanii i uchodzące do Atlantyku. Na południu jest to Gwadiana (g w), a na północ od niej Tag (t g) oraz Duero (d u).