2. Francja

Francja - w pełnej nazwie: Republika Francuska - leży w zachodniej Europie, nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Śródziemnym. Należy do niej wyspa Korsyka na Morzu Śródziemnym i terytoria leżące poza Europą, m.in. Gujana Francuska w Ameryce Południowej, Gwadelupa i Martynika w Ameryce Środkowej oraz Nowa Kaledonia w Melanezji. Sąsiedzi Francji to: Belgia, Luksemburg, Niemcy, Szwajcaria (nienależąca do UE), Włochy, Monako (poza UE), Hiszpania i Andora (poza UE).
Stolicą i największym miastem Francji jest Paryż. Inne główne miasta to: Lyon, Marsylia, Bordeaux, Lille, Nantes, Tuluza i Strasburg. Język urzędowy – francuski. Domena internetowa – .fr.
W 1952 roku Francja wraz z pięcioma innymi państwami utworzyła Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Była to pierwsza z trzech wspólnot, które dały początek Unii Europejskiej. Dlatego rok 1952 przyjmuje się jako datę przystąpienia Francji do Wspólnot Europejskich (niekiedy podawany jest rok 1958, w którym rozpoczęła działalność Europejska Wspólnota Gospodarcza, lub rok 1957, w którym została utworzona).
Francja jest największym państwem Unii Europejskiej. Jej powierzchnia wynosi 551,1 tys. km². Liczba ludności - 60,9 mln - daje Francji drugie miejsce w UE, za Niemcami, które są ludniejsze o ok. 20 mln osób, a przed Wielką Brytanią. Dochód na jednego mieszkańca jest wyższy od średniej unijnej i plasuje Francję na jedenastym miejscu pod względem zamożności.
Polonia we Francji liczy 1 mln 50 tys. osób. Pierwsze fale emigracji, począwszy od drugiej połowy XVIII wieku, miały charakter polityczny. Największa, tzw. Wielka Emigracja, która nastąpiła po upadku powstania listopadowego, skupiła się głównie w Paryżu. Na początku XX wieku we Francji zaczęli się osiedlać górnicy i robotnicy rolni. W latach międzywojennych w regionie Nord Pas-de-Calais w północnej części kraju Polacy stanowili 35 proc. ludności. Po klęsce wrześniowej 1939 roku do Francji przybyło ok. 20 tys. emigrantów wojennych; w czasie okupacji 20 tys. Polaków zostało przez Niemców przesiedlonych do Alzacji i Lotaryngii. We francuskim ruchu oporu uczestniczyło ok. 50 tys. Polaków. W latach 70. i 80. przybyło do Francji kilkadziesiąt tysięcy osób z przyczyn ekonomicznych , a po 1968 i po 1980 roku - co najmniej kilkanaście tysięcy z przyczyn politycznych.
Wśród niezwykle licznych zabytków oraz innych interesujących obiektów we Francji uwagę turysty powinny zwrócić takie ciekawe miejsca jak zaznaczone na mapie: katedra w Reims (nr 1), Mont-Saint-Michel (nr 2), zamki nad Loarą (nr 3), opactwo Vézelay (nr 4), jaskinia Lascaux (nr 5) i Lourdes (nr 6).

Granice Francji

Zaczynamy od północnego zachodu, czyli od lewego górnego rogu mapy. Miejsce, w którym się znajdujemy, to Kanał Bristolski, wcinający się głęboko w południową część Wielkiej Brytanii. Trzymając się górnej ramki mapy, kierujemy się na wschód. Opuszczamy Wielką Brytanię i przez Morze Północne dostajemy się do Belgii. Ruszamy brzegiem morza na południowy zachód i zatrzymujemy się na granicy z Francją.
Belgia sąsiaduje z Francją od północy. Udajemy się granicą francusko-belgijską, długą ze względu na swą krętą linię (ponad 600 km), na południowy wschód.
Kierunek zmienia się na wschodni. Znajdujemy się u zbiegu granic Francji, Belgii i niewielkiego Luksemburga, który również jest północnym sąsiadem Francji. Długość granicy francusko-luksemburskiej wynosi 73 kilometry.
Na wschód od Luksemburga sąsiadem Francji - od północnego wschodu - są Niemcy. Granica prowadzi nas na południowy wschód do rzeki Ren (r e), płynącej na północ, i biegnie tą rzeką na południe.
Zatrzymajmy się w miejscu, gdzie Ren robi duże zakole. To pogranicze Francji, Niemiec i Szwajcarii, która sąsiaduje z Francją od wschodu. Granica odchodzi od rzeki na południowy zachód i przebiega w górach Jura.
Na wysokości południowych krańców Jury napotykamy rzekę Rodan (r d), płynącą na południe. W tym miejscu granica skręca na północ, przebiega przez oznaczone symbolem Jezioro Genewskie, po czym kieruje się na południe.
Jesteśmy w górach Alpach, u zbiegu granic Francji, Szwajcarii i Włoch.
Włochy to kolejny wschodni sąsiad Francji. Granica biegnie krętą linią w Alpach aż do wybrzeża Morza Śródziemnego.
Z granicy francusko-włoskiej udajemy się na południowy wschód, aby znaleźć należącą do Francji wyspę Korsykę. Na mapie pokazana jest jej północna i środkowa część, z miastem Ajaccio (a j).
Wracamy na granicę z Włochami i podążamy na zachód, wybrzeżem Morza Śródziemnego, które oblewa Francję od południa. Niedaleko granicy włoskiej nad Morzem Śródziemnym leży sąsiadujące z Francją księstwo Monako, będące państwem-miastem.
Idziemy dalej na zachód Lazurowym Wybrzeżem. Mijamy miasto Nicea (n c) i dochodzimy do Marsylii (m r).
Na zachód od Marsylii rozległą deltą do Zatoki Lwiej uchodzi Rodan. Kierujemy się wzdłuż tej zatoki na południe.
Zatrzymujemy się na granicy z Hiszpanią. Państwo to jest południowym sąsiadem Francji. Granica przebiega u nasady Półwyspu Pirenejskiego, w górach Pirenejach.
Podążamy na zachód. Na pograniczu francusko-hiszpańskim znajdujemy jeszcze jedno małe państwo sąsiadujące z Francją – Andorę, na mapie oznaczoną symbolem.
Granicę francusko-hiszpańską przecina rzeka Garonna (g n), biorąca swój początek w Hiszpanii, niedaleko granicy.
Dochodzimy do Zatoki Biskajskiej (b i) i kierujemy się na północ zachodnim wybrzeżem Francji, oblewanym przez wody Oceanu Atlantyckiego.
Na południu linia brzegowa jest wyrównana. Bardzo wyraźne dotykowo są w związku z tym estuaria rzek uchodzących do oceanu, zwłaszcza Żyronda, czyli ujście Garonny, nad którą leży miasto Bordeaux (b x).
Na północ od Żyrondy natrafiamy na estuarium Loary (l o), z miastem Nantes (n t).
Z pewnością zauważymy, że na północny zachód od Nantes linia brzegowa zmienia charakter. Jesteśmy na Półwyspie Bretońskim (uwaga: jego część wcina się w ramkę objaśnień skrótów). Półwysep ten ma wybrzeże riasowe, z licznymi niedużymi zatokami i małymi wyspami, niepokazanymi na mapie poza jedną - Mont-Saint-Michel, która jest oznaczona jako ciekawe miejsce nr 2.
Kierujemy się na północ. Obchodzimy Półwysep Cotentin. Jesteśmy już nad cieśniną La Manche (l m).
Mijamy estuarium Sekwany (s e) i miasto Hawr (h w). Kierunek zmienia się na północny. Tutaj La Manche się zwęża. Dochodzimy do zaledwie 33-kilometrowej Cieśniny Kaletańskiej, przez którą Francja sąsiaduje z Wielką Brytanią.
Jeszcze krótki odcinek na wschód i kończymy naszą wyprawę, znajdujemy się bowiem na granicy z Belgią, skąd wyruszyliśmy w podróż granicami Francji.

Francja: rzeźba terenu, krainy geograficzne i historyczne oraz zaznaczone obiekty

Na północy i zachodzie Francji dominują niziny. Najdalej na północy leży część Niziny Flandryjskiej z miastem Lille (l ł).
Na południowy zachód od Lille, nad cieśniną La Manche, u ujścia Sekwany (s e), położone jest miasto Hawr (h w). Znajdujemy się w Normandii. Kraina ta sięga aż za półwysep Cotentin, na południowy zachód od Hawru. Wybrzeże we wschodniej Normandii jest klifowe, inaczej niż na północy, gdzie dominują szerokie piaszczyste plaże z wałami wydmowymi.
Podążając w górę Sekwany, docieramy do stolicy - Paryża (p ż). Leży on w Basenie Paryskim, największej nizinie Francji.
Kierujemy się na północny wschód od Paryża. Mniej więcej na wysokości Hawru odkrywamy ciekawe miejsce oznaczone numerem 1 – katedrę w Reims. Miasto Reims było od V wieku miejscem koronacji królów Francji, a tutejszą gotycką katedrę uznano za najbardziej harmonijną i klasyczną w proporcjach świątynię we Francji. Kraina, do której trafiliśmy, to Szampania.
Na wschód i nieznacznie na południe od Reims, nad Renem (r e), leży Strasburg (s a). W tym mieście ma siedzibę Parlament Europejski, jeden z najważniejszych organów Unii Europejskiej.
Skoro jesteśmy nad Renem, prześledźmy jego przebieg. Rzeka ta bierze początek w Szwajcarii i płynie na północ, na pewnym odcinku wyznaczając granicę między Francją a Niemcami. Uchodzi do Morza Północnego na terytorium Holandii.
Na południowy zachód od Strasburga rozciągają się góry Wogezy. Równina na wschód od nich, dochodząca do Renu, to Alzacja. Natomiast na zachód i północ od Wogezów leży Lotaryngia.
Udajemy się daleko na zachód, nad Atlantyk, w połowie drogi mijając Paryż. Znajdujemy się u nasady półwyspu Cotentin, na południu Normandii, nad zatoką Saint-Malo. Robimy krok na południe i trafiamy do ciekawego miejsca nr 2 - opactwa Mont-Saint-Michel. Wznosi się ono na skalistej wysepce, połączonej z kontynentem groblą. Poziom wody w zatoce podnosi się i opada. Różnica między przypływem a odpływem sięga aż 15 metrów!
Na południe od Mont-Saint-Michel, u ujścia Loary (l o), najdłuższej rzeki Francji, leży miasto Nantes (n t).
Obszar na zachód i południowy zachód od Mont-Saint-Michel oraz na północny zachód od Nantes to Półwysep Bretoński. Ma on wybrzeże riasowe, które charakteryzują wysunięte w morze półwyspy i zatoki pomiędzy nimi. Wzdłuż wybrzeża położone są małe skaliste wyspy. Na Półwyspie Bretońskim leży Bretania - kraina, której najwcześniejszą historię zapisali Celtowie.
Wracamy do Nantes. Stąd kierujemy się w górę Loary, czyli na wschód. Na południe od linii rzeki znajdujemy ciekawe miejsce nr 3. Jesteśmy w Basenie Loary, a nasze ciekawe miejsce to zamki nad Loarą. W dolinie Loary i nad jej dopływami znajduje się ponad 300 średniowiecznych i renesansowych zamków oraz pałaców doby oświecenia. Najokazalszy to Chambord, zbudowany dla króla Franciszka I.
Udajemy się na wschód od znaku ciekawego miejsca. Zatrzymujemy się nad Loarą w jej środkowym biegu i zmieniamy kierunek na północny, aby dotrzeć do ciekawego miejsca nr 4. Jest nim opactwo Vézelay, przechowujące relikwie Marii Magdaleny, do których w średniowieczu tłumnie przybywali pielgrzymi. Tutaj też zaczynała się droga pielgrzymkowa do hiszpańskiego Santiago de Compostela. Jesteśmy w wyżynnej Burgundii, z której winnic pochodzą najsłynniejsze gatunki win.
Niedaleko na wschód od znaku ciekawego miejsca znajdujemy źródło Sekwany, którą poznaliśmy już w jej dolnym biegu.
W głębi Francji teren z nizinnego przechodzi w wyżyny i średnie góry. I tak na wschód od Wyżyny Burgundzkiej napotykamy góry Jura, leżące wzdłuż granicy ze Szwajcarią, także po szwajcarskiej stronie.
Na południe od Wyżyny Burgundzkiej, w południowo-środkowej Francji (najlepiej, jeśli przemieścimy się tam z Vézelay – prosto na południe) mamy natomiast rozległy wyżynno-górski Masyw Centralny i krainę Owernia. W krajobrazie licznie pojawiają się stożki wygasłych wulkanów. We wschodniej części Masywu bierze początek Loara.
Stolicą Owerni jest Clermont-Ferrand (c f). Dostaniemy się tam, podążając na północny zachód od źródła Loary.
Na wschód od Clermont-Ferrand, przekroczywszy Loarę, natrafiamy na Lyon (l y). To miasto położone jest nad Rodanem (r d), drugą pod względem wielkości rzeką Francji. Rodan bierze początek w szwajcarskich Alpach. Początkowo kieruje się na południowy zachód, następnie przepływa przez Jezioro Genewskie, po czym znów - szerokimi zakolami – płynie na południowy zachód. W okolicach Lyonu obiera kierunek południowy, by ujść do Morza Śródziemnego.
Na wschodzie za doliną Rodanu wznoszą się Alpy z najwyższym szczytem Europy – Mont Blanc (4807 m n.p.m.). Leży on na pograniczu Francji, Włoch i Szwajcarii.
Przenosimy się nad Atlantyk, na zachodnie wybrzeże Francji, które opuściliśmy na wysokości Nantes. Podążamy z Nantes na południe. Wybrzeże jest płaskie, piaszczyste, częściowo lagunowe.
Na pewno nie przeoczymy lejkowatego ujścia Garonny (g n) do Zatoki Biskajskiej (b i), zwanego Żyrondą. W rzeczywistości jest to wspólne ujście dwóch rzek: Garonny i płynącej na północ od niej krótszej Dordogne, niepokazanej na mapie.
Nad Garonną, w pobliżu jej ujścia, leży Bordeaux (b x), największe miasto Akwitanii, która rozciąga się wzdłuż oceanu aż do granicy z Hiszpanią.
Na wschód od Żyrondy, jeszcze w Akwitanii, natrafiamy na ciekawe miejsce nr 5 – jaskinię Lascaux, z prahistorycznymi malowidłami naskalnymi. Przedstawiają one głównie zwierzęta; zadziwiają precyzją szczegółów i bogactwem kolorów.
Na południu Francji wzdłuż granicy z Hiszpanią ciągną się wysokie góry Pireneje. U podnóża Pirenejów znajdziemy ciekawe miejsce nr 6, którym jest Lourdes - miejsce objawienia Matki Bożej i cel pielgrzymek milionów katolików.
Z Lourdes udajemy się na wschód. Stajemy nad Garonną, która w Pirenejach, po stronie hiszpańskiej, bierze swój początek.
Idąc z biegiem Garonny, dochodzimy do położonego nad nią miasta Tuluza (t z). Trafiliśmy do Langwedocji.
Z Tuluzy przemieszczamy się na wschód, nad rozległą deltę Rodanu, który jest jedyną dużą rzeką Francji uchodzącą do Morza Śródziemnego. Nad morzem, na wschód od dolnego Rodanu leży Prowansja. Całe połacie ziemi zajmują tu uprawy kwiatów, głównie lawendy, róż i jaśminu, z których pozyskuje się aromaty do wyrobu perfum.
Niedaleko na wschód od ujścia Rodanu, nad Morzem Śródziemnym, znajdujemy Marsylię (m r), drugie co do wielkości miasto Francji i trzecią – po Paryżu i Lyonie - aglomerację.
Dajemy krok na wschód - i jesteśmy na plażach Lazurowego Wybrzeża, czyli Riwiery Francuskiej, która ciągnie się aż do granicy z Włochami. Za główny ośrodek Riwiery Francuskiej uchodzi Nicea (n c). Leży ona na wschód od Marsylii, niedaleko granicy z Monako.
Czeka nas jeszcze wyprawa na Morze Śródziemne na największą francuską wyspę – górzystą Korsykę. Dotrzemy tam, kierując się z Nicei na południowy wschód. Największe miasto Korsyki - Ajaccio (a j) - leży w jej południowej części.

Mapa poza Francją

Na północnym zachodzie zaznaczony jest fragment Wielkiej Brytanii, wraz z należącą do niej wyspą Wight, położoną u jej południowego wybrzeża w cieśninie La Manche (l m). Na południowy zachód od Wight, minąwszy po drodze francuski półwysep Cotentin, znajdziemy brytyjskie (choć leżące u wybrzeża Francji) Wyspy Normandzkie, oznaczone symbolem.
Na północy oraz na wschodzie na mapie przedstawione są nie tylko państwa bezpośrednio sąsiadujące z Francją, ale również jej dalsi sąsiedzi. I tak na północ od Luksemburga, między Belgią (od zachodu) a Niemcami (od wschodu), mamy południowy skraj Holandii (uwaga: jest ona podpisana tylko w czarnym druku).
Północno-wschodnią część mapy zajmują Niemcy. Na ich terytorium zaznaczone są trzy rzeki. Jedna z nich to płynący na północ Ren (r e). W środkowym biegu wyznacza on granicę niemiecko-francuską, a wcześniej, na odcinku, na którym płynie na zachód - granicę niemiecko-szwajcarską. Na północy wschód od zakola Renu znajdujemy źródło Dunaju (d j), płynącego w kierunku północo-wschodnim. Na północ od Dunaju mamy Men (m n), który krętą linią płynie ze wschodu i uchodzi do Renu.
Środkowy wschód mapy zajmują Szwajcaria, Liechtenstein i Austria.
Na terytorium Szwajcarii (pokazanej na mapie w całości) w Alpach biorą początek dwie rzeki: Ren, który w swoim górnym odcinku płynie na północny wschód, oraz Rodan (r d), kierujący się na południowy zachód. Ich źródła znajdują się dość blisko siebie.
Na pograniczu Szwajcarii i sąsiadującej z nim od wschodu Austrii leży Liechtenstein, oznaczony symbolem. Na północ od Liechtensteinu granicę między Szwajcarią a Austrią wyznacza Ren. Na pograniczu tych państw oraz Niemiec (od północy) Ren przepływa przez Jezioro Bodeńskie, oznaczone symbolem.
Od południa ze Szwajcarią i Austrią graniczą Włochy. Linia graniczna ma bardzo nieregularny kształt. Przez obszar Włoch przedstawiony na mapie przepływa - na wschód - Pad (p d). Jego źródło znajduje się w Alpach, przy granicy z Francją.
Południowy zachód zajmuje Hiszpania. Na jej terytorium, w Pirenejach, tuż przy granicy z Francją, ma źródło Garonna (g n), która następnie płynie przez Francję.
Na pograniczu hiszpańsko-francuskim leży Andora, oznaczona symbolem. Znajdziemy ją niedaleko na wschód od źródła Garonny.