bedava bahis 50 tl deneme bonusu veren siteler cevrimsiz hosgeldin deneme bonus veren siteler
Wersja kontrastowa
Strona główna / Tyflomapy / Czasopisma / Przegląd Tyflologiczny / Przegląd Tyflologiczny nr 2 / 1983 / Bibliografia


Bibliografia

 

Barbara Jaworska

Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego

BIBLIOGRAFIA

 

W ostatnich czasach coraz większe zainteresowanie budzą problemy życia, nauki i pracy osób niewidomych i niedowidzących. Rezultatem tych zainteresowań są liczne artykuły i notatki drukowane zarówno w literaturze tyflologicznej, jak również w innych publikacjach. Poniższa bibliografia, obejmująca ponad 150 tytułów ,dotyczy przede wszystkim kartografii i geografii, ale również psychologii i pedagogiki. Geografia – najogólniej ujmując, jest nauką o otaczającej nas przestrzeni i różnorodnych zjawiskach przyrodniczych, gospodarczych i społecznych w niej zachodzących. Modelem tej przestrzeni, ukazującym rozmieszczenie poszczególnych zjawisk, jest odpowiednio skonstruowana mapa, plan lub model plastyczny. Szczególną rolę odgrywa mapa w życiu niewidomych i niedowidzących, bowiem dla tych osób otaczająca rzeczywistość jest bardziej statyczna i ograniczona, wręcz niemożliwe stają się sposoby poznania jej dynamicznych zmian. Jednak logiczne wnioskowanie na podstawie nawet bardzo ograniczonych wrażeń pozwala niewidomemu na poznanie tej rzeczywistości. Jest to konieczne dla podstawowych czynności życia codziennego, nauki, pracy zawodowej, które wymagają orientacji i poruszania się w przestrzeni. Przewodnikiem ułatwiającym to poznanie i orientację w przestrzeni jest mapa. Oczywiście mapy przeznaczone dla niewidomych muszą się różnić od map tradycyjnych, jako że ich „czytanie” odbywa się przy pomocy wrażeń pozawzrokowych. Ta odmienność posługiwania się mapą wpływa w zasadniczy sposób na zakres treści i sposoby sporządzania map dla niewidomych. Ponieważ kartografia tyflologiczna jest dopiero w trakcie poszukiwania właściwych metod prezentacji, sposobów i technik opracowywania i produkcji map dotykowych, dlatego też w dużej mierze korzysta z doświadczeń innych dziedzin nauki, głównie psychologii i pedagogiki. Przedstawiona poniżej bibliografia polecana jest przede wszystkim specjalistom zajmującym się produkcją tyflomap, a także dydaktykom zajmującym się nauczaniem geografii w szkołach dla dzieci niewidomych. Tematyka tych publikacji jest zróżnicowana, między innymi dotyczy takich problemów, jak: rozpoznawanie dotykiem powierzchni o różnej teksturze i chropowatości, rozpoznawanie dotykiem kształtów i form, wielkości symboli punktowych, elementów liniowych i powierzchniowych, stosowania kolorów na mapach dla niedowidzących. W niektórych artykułach opisane są nowoczesne metody i techniki produkcji map dotykowych, w innych omawiana jest rola map w nauczaniu geografii i kształtowaniu wyobraźni przestrzennej. Wszystkie wymienione pozycje literatury są wydrukowane w różnorodnych publikacjach, ale nie wszystkie są dostępne w Polsce. Wydaje się jednak słuszne, aby w bibliografii umieścić nawet te, których nie posiadamy, gdyż w sumie dają one przegląd tego, co z dziedziny kartografii tyflologicznej i geografii zostało dotychczas opublikowane na świecie.

Pozycje oznaczone * stanowią referaty wygłoszone podczas I Międzynarodowego Sympozjum na temat Map i Grafiki dla Niewidomych, które odbyło się w dniach 10–12 marca 1983 r. w Waszyngtonie.

 

BIBLIOGRAFIA

  1. Amor D., Coloured maps for the low vision blind. Mobility map conf., Nottingham, England 1972.

  2. Andrews S. K., Spatial cognition through tactual maps. Dept. of Geography, Minnesota University, Minneapolis, USA*

  3. Angwin J. B. P., Maps for mobility. Parts I, II. The New Beacon, 1968, May, ss. 115–119, June, ss. 143–145.

  4. Armstrong J. D., Proceedings of conference on mobility maps, 1972. Southern Regional Association for the Blind. University of Nottingham.

  5. Axelrod S., Effects of early blindness. New York, 1959. American Foundation for the Blind.

  6. Armstrong J. D., The design and production of maps for the visually handicapped. Mobility Monograph Nr 1, University of Nottingham, 1973.

  7. Austin T. R., Sleight R. B., Factors related to speed and accuracy of tactual discrimination. Journal of Experimental Psychology, Vol. 44, 1952, ss. 283–287.

  8. Bailey J. L., Meaningful maps for the blind and seeing. New Outlook, Vol. 50, 3/1956, ss. 77–83.

  9. Barth J. L., Graph Literacy, A Neglected Area. Dep. of Educational Research American Printing House for the Blind.*

  10. Batorowicz Z., Mapa w nauczaniu geografii. Warszawa 1971, PZWS.

  11. Beaton T., Tactile map making for the blind. Lantern Light, Vol. 5, Nr 1, 1971, ss. 5–6.

  12. Beatty K. O., An inexpensive metod for producing multilevel haptic maps. Dept. of Chemical Engineering, North Carolina University, USA*

  13. Berla E. P., Nolan C. Y., Tactual maps: A problem analysis. ICEBY, Madrid 1972.

  14. Berla E. P., Strategies in scanning a tactual pseudomap, Education of the Visually Handicapped, Vol. 5, 1/1973, ss. 8–19.

  15. Berla E. P., Murr M. J., The effects of noise on the location of point symbols and tracking a line on a tactile pseudomap. Journal of Special Education, 1975, 9 (2), ss. 183–190.

  16. Best A. B., Making maps for the blind. Perkins school for the Blind, 1969.

  17. Blake M., Geography and the blind: A modern approach. New Beacon, 1944.

  18. Blasch B. B., Welsh R. L., Davidson T., Auditory maps: An orientation aid for visually handicapped persons. New Outlook, Vol. 67, 4/1973, ss. 145– –158.

  19. Blust V., Value of maps or models in mobility training. Unpublished Report, American Printing House for the Blind, 1987.

  20. Brambri'ng M., Language and geographic orientation for the blind. New York 1982, John Wiley and Sons Ltd.

  21. Britz K., Globus mit verschiedenen Programmen. Horus, 1982, Nr 4.

  22. Brouwer O., Blash B. B., Innovative uses and content of maps for persons with a visual impairment. Wisconsin University, Madison, USA *

  23. Brown M. S., Stratton B. M., The spatial threshold of touch in blind and seeing children. Journal of Experimental Psychology, Vol. 8, 1925, s. 442.

  24. Chang C., Johnson D. E., Tactual maps with interchangeable parts. New Outlook for the Blind, Vol. 62, Nr 4,. IV. 1968, ss. 122–124.

  25. Clare Sister Geography in the secondary modern school for the blind. Teacher of the Blind, Vol. 47, IV., 1959, ss. 70–72.

  26. Craven R. W., The use of aluminium sheets in producing tactual maps for blind person. New O*tlook, XI. 1972, ss. 323–330.

  27. Costa A., Tatto analitico e tatto sintetico nella voluntazione di grandezze e di ferine. Archivio Italiano di Psicologia 11/1933, ss. 81–120.

  28. Critchley M., Tacticle thought: With special reference to the blind. Resume of President's Address, Proceedings of the Royal Society of Medicine, Vol. 45, London, 1953, s. 281.

  29. Culbert S. S., Stellwagen W. T., Tactual discrimination of textures, Perceptual and Motor Skills, Vol. 16, Nr 2, IV. 1963, ss. 545–552.

  30. Curtis C. K., Teaching geography to blind students: A plea for investigation. New Outlook, Vol. 65, Nr 6, VI. 1971, ss. 187–189, s. 194.

  31. Douce J. L., Gill J. M., Computer-draw maps for the blind. Electronics and Power, Vol. 19, Nr 14, VIII. 1973, ss. 331–332.

  32. Dziedzic J., Rola szkicu punktowego w kształceniu orientacji przestrzennej niewidomych. Praca dyplomowa (maszynopis w Bibliotece Centralnej PZN),

  33. Drever J., Early learning and perception of space. American Journal of Psychology, 1955/68, ss. 605–614.

  34. Ebner L., Gartner K., The creation and production of typhlomaps. (Dressage et production des typhlocartes). The 11th International Cartographic Conference; 29.VII–4.VIII.1982, Warszawa, Abstracts of Papers).

  35. Ekman G., Lindman R., Wiliam-Olgson W., A psycho-physical study of cartographic symbols. Perceptual and Motor Skills, XII., 1961, s. 335.

  36. Ewart A. G., Carp F. M., Recognition of tactual form by sight and blind subjects. American Journal of Psychology, Vol. 76, 1963/3.

  37. Fletcher P., Notes on the function and nature of models in geography teaching in schools for the blind. Teacher of the Blind, Vol. 46, Nr 2, 1958, ss. 39–44.

  38. Foster R. B., A technique for map-makers. New Beacon, Vol. 58, Nr 671, 1973.

  39. Franks F. L.,. Nolan C. Y., Development of geographical concepts in blind children. Education of the Visually Handicapped, Vol. 2, 1970, ss. 1–8.

  40. Franks F. L., Baird R. M., Geographical concepts and the visually handicapped. Exceptional Children, Vol. 38, Nr 4, 1971, ss. 321–324.

  41. Franks F. L., Baird R. M., Teaching geographical concepts to young visually handicapped students. Unpublished, American Printing House for the Blind, 1971.

  42. Franks F. L., Nolan C. Y., Measuring geographical concept attainment in visually handicapped students. Education of the visually handicapped, Vol. 3, 1971, ss. 11–17.

  43. Garland C. W., Methods of producing embossed material. New Beacon, Vol. 56, Nr 658, 1972, ss. 33–35.

  44. Garry R., Ascarelli A., An experiment in teaching topographical orientation and spatial organization to congenitally blind children. Washington, D. C., U. S. Office of Education, 1980.

  45. Garry R. J., Ascarelli A., Teaching topographical orientation and spatial organization to congenitally , blind children. Journaj| of Education, Vol. 143, 1960, ss. 1–48.

  46. Gildea R. Y.,' Maps for the blind. Exceptional Children, Vol. 22, 1956, s. 340.

  47. Gill J. M., Tactile communication of graphical information. Master's Thesis Univ. of Warwick, 1971.

  48. Gill J. M., Computer production of asctile diagrams and maps. The Leonard Conference, Cambridge, England, 1972, ss. 73–77.

  49. Gill J. M. Practical aspects of map production. Mobility Map Conf., Nottingham, England, 1972.

  50. Gill J. M., A method for the production of tactual maps and diagrams. Research Bulletin, Nr 26, 1973, ss. 203–204.

  51. Gill J. M., James G. A., A study on the discriminability of tactual point symbols. Research Bulletin, Nr 26, 1973, ss. 19–34.

  52. Gill ,'J. M., James G. A., Mobility maps: The choice of symbols. New Beacon, Vol. 58, Nr 682, 1974, ss. 35–38.

  53. Gill J. M., Mobility maps for the blind. Central Office of Information, Project, Nr 24, 1974, ss. 22–23, 36.

  54. Gill J. M., Design, production and evaluation of tactual maps for the blind. Ph. D. Thesis, Univ. of Warwick, 1973.

  55. Gill J. M., An inexpensive system for the production of embossed maps and diagram. Research Bulletin,

  56. Gill J, M., Tactual mapping. Research Bulletin, Nr 28, 1974, ss. 57–67.

  57. Gilson C., Wurzburger B., Johnson D. C., The use of the raised map in teaching mobility to blind children. New Outlook for the Blind, Vol. 59, Nr 2, 1965, ss. 59–62.

  58. Goto R., New techniques tactual graphis. Japan Braille Library, Tokio.*

  59. Goodnow J., Eye and hand: differential sampling of form and orientation properities. Neuropsychologia. Vol. 7, 1969, ss. 365–373.

  60. Greenberg G. L., Map design for partially seeing students. An investigation of white versus black line symtaology. Doctoral Dissertation. Univ. of Washington, 1968.

  61. Greenberg G. L., Sherman J. C., Design of maps for partially seeing children. International Yearbook of Cartography, 1970, ss. 111–115.

  62. Groves P. A., Wiedel J. W., Tactual mapping: Problem of design and interpretation. Journal of Education for the Blind, Vol. 18, Nr 1, 1968, ss. 10–16.

  63. Haby G., A study on the visual interpretation of tactual images. Review . of Philosophy, Vol. 31, 1931, ss. 395–477.

  64. Hatwell Y., Perception tactile des formes et organisation spatiale tactile. Journal de Psychologic Normale et Pathologique, Vol. 56, 1.959, ss. 187–204.

  65. Hatwell Y., Etude de Quelques illusions geometrques tactiles chez les aveugles. Annee.Psychologique, 1960/1, ss. 11–27.

  66. Hatwell Y., La perception tactile des formes geometriques: Perception et activite perceptive. Journal de Psychologie Normale et Pathologique, Vol. 57, 1960, ss. 165–176.

  67. Hardcastle L., Teaching of geography to blind children. New Beacon, 1940, ss. 218–220.

  68. Hardcastle L., Maps for the blind. New Beacon, 1943, IX. ss. 157–159, 1943, X. ss. 185–186, 1943, XI. ss. 208–210, 1943, XII. ss. 224–225, 1944, I. ss. 14–16, 1944, II. ss. 32–33.

  69. Hayes S. P., New experimental data on the old problem of sensory compensation. Teachers' Forum, 1933/6 ss. 22–26.

  70. Heath W. R., Maps and graphs for the blind: some aspects of the discriminability of textural surfaces for use in areal differentiation. Unpublished Doctoral Dissertation, Univ. of Washington, 1958.

  71. Heath W. R., Sherman J. C., Investigation of problems in the preparation of tactual maps for the blind. Paper presented at the 54th Annual Meeting of the Association of American Geographers, Los Angeles, California, 1958.

  72. Hunter W. F., An analysis of space preceptioa congenitally blind and sighted individuals. Journal of Genetical Psychology, 1964/75, ss. 325–329.

  73. Horsfall R. B., Squirrell R. B., Multitextured maps for the blind. The 11th International Cartographic Conference. 29.VII–04.VIII.1982, Warszawa, Abstracts of Papers.

  74. Horsfall R. B., Vanston D. C., Tactual maps; Discriminability of textures an shapes. Journal of Visual Impairment and Blindness, Vol. 75, Nr 9, 1981.

  75. Hughes J. R., Price P. G., Report on mobility map conference. Mobility of the blind assoc. Newsletter, Nr 17, 1972, ss. 3–11.

  76. lerides N. M., Maps and models for the blind. Dissertation Abstracts, 1958.

  77. Iwańska E., Jak uczą geografii w klasie VII szkoły specjalnej dla niewidomych i upośledzonych umysłowo. Praca dyplomowa, PIPS, Warszawa 1988. (maszynopis – biblioteka w Laskach).

  78. Jakubowska H., Rola wypukłych map w orientacji przestrzennej niewidomych. Przegląd Tyflologiczny 1/1 z 197.4 r., ss. 61–86.

  79. Jakubowski M., W sprawie nauczania geografii regionalnej w klasie VII. Obserwacje i doświadczenia zebrane w szkole dla dzieci niewidomych w Laskach (maszynopis).

  80. James G. A., Problems in the standardization of design and symbolization in tactile route maps for the blind. New Beacon, Vol. 56, Nr 660, IV. 1972, ss. 87–91.'

  81. James G. A., Gill J. M., Recent development in the production and design of tactual maps and diagrams in the United Kingdom. ICEBY, Madrid 1972.

  82. James G. A., Sequential maps: Verbal. Mobility map conf., Nottingham, England, IX. 1972.

  83. James G. A., Design factors in map production. Mobility Map Conf., Nottingham, England, IX. 1972.

  84. James G. A., Gill J. M., A pilot study on the discriminability of tactil areal and line symbols for the blind. Research Bulletin.

  85. James G. A., Gill J. M., Mobility maps for the visually handicapped: A study of learning and retention of raised symbols. Research Bulletin.

  86. James G. A., An evaluation of a shopping centre map for the visually handicapped. Proc. of the Intern. Mobility Seminar, Cambridge, England., IX. 1973.

  87. James W. R. K., Map making and thinking. Mobility Map Conf., Nottingham, England, IX. 1972.

  88. Janik M., Pomoce naukowe w szkole dla dzieci niewidomych. Szkoła Specjalna, 1963, Nr 3.

  89. Jansson G., Tactile maps as a challenge for perception research, Uni-wersytet Uppsala, Szwecja.

  90. Jurmaa J., Ability structure and loss-vision. New York, 1967, American Foundation for the blind.

  91. Karolczak L., Różnice w ujmowaniu przestrzeni zamkniętej między dziećmi niewidomymi a dziećmi z resztką wzroku. Praca magisterska (Biblioteka Centralna PZN).

  92. Kidwell A.M., Greer P.S., Sites, perception and the nonvisual experience: designing and manufacturing mobility maps. State of the art report, American Foundation for the Blind, New York 1973.

  93. Kiefner H.E., Stadtkartographie fur Blinde. First European Symposium on tactual maps for the blind, Brussels, 29.IX–l.X. 1983.

  94. Klimasiński K., Rola wyobrażeń przestrzennych w rozwoju myślenia ukierunkowanego dzieci niewidomych. Kraków 1977 (praca doktorska, Biblioteka Centralna PZN).

  95. Kotowski St., Rysunek wypukły jako pomoc w kształtowaniu wyobrażeń przestrzennych. Przegląd Tyflologiczny 2/1974, ss. 45–57.

  96. Kotowski St., Zacharczuk W., Kształtowanie wyobrażeń i pojęć u dzieci niewidomych na podstawie rysunku punktowego (praca magisterska, Biblioteka Centralna PZN).

  97. Kozłowska M.A., Mapy dla niewidomych. Warszawa. Polski Przegląd Kartograficzny, 1975, Nr 4.

  98. Kozłowska M.A., Podstawowe pojęcia w nauczaniu geografii w szkole dla niewidomych. Dotykowa mapa Polski. Szkoła Specjalna, 1979, Nr 1.

  99. Kozłowska M.A., Podstawowe pojęcia w nauczaniu geografii w szkole dla niewidomych. Siatka geograficzna. Szkoła Specjalna, 1980, Nr 2.

  100. Kulagin J.A., Wosprijatije sriedestw nagliadnosti uczaszczimisia szkoly slepych. Moskwa, 1969, Izdatielstwo Pedagogika.

  101. Laufenberg W., Stadtplane fur Blinde und hochgradig Schbehinderte. Horus 1982, Nr 2.

  102. Lenderman S.J., Tactual mapping from a psychologist's perspective. Bulletin of the Association of Canadian Map Libraries, 1979, Nr 32, ss. 21–25.

  103. Lederman S.J., Kinch D.H., Texture in tactual maps and graphics for , the visually, handicapped. Journal of Visual Impairment and Blindness, 1979, Nr 73, ss. 217–226.

  104. Leonard J.A., Experimental maps for blind travel. New Beacon, Vol. 50, Nr 586, 1966, ss. 32–35.

  105. Leonard J.A., Newman R.C., Three types of "maps" for blind travel. Ergonomics, Vol. 13, Nr 2, III. 1970, ss. 165–179.

  106. Lissau R., Teaching geography to blind children. New Beacon, VIII. 1940, ss. 160–162, IX. 1940, ss. 182–183, X. 1940, ss. 194–195.

  107. London J.D., A russian raport on the post-operative seeing. American Journal of Psychology, 1960/73, ss. 478–482.

  108. Luxton K., Computer-assisted tactual graphics – An American Version Work in Progress., Computer Centre for Visually Impaired. N. York, USA*

  109. Majewski T., Psychologia niewidomych i niedowidzących, Warszawa, 1983, PWN.

  110. Mandola J., A theoretical approach to graphic aids for the blind. International Journal of Education for the Blind, Vol. 18, Nr 1, III. 1968, ss. 20–24.

  111. Massey J., Digitization and production of tactual maps and graphics Dept. of Geography. Univ. Melbourne, Australia.*

  112. Matula Z., Seitzova S., Jurkovic E., Farkas M., Vyvoj techniky a technolo-gie spracovania reliefnych map vratane map pre nevidomych a slabozrakych. Geodeticky a kartograficky obzor, 22/64, 11, 1976, ss. 316–319.

  113. Maure D.R., Tactil graphics display for use by the blind and visually impaired. American Foundation for the Blind, New York, USA

  114. The mental maps of the blind. The role of previous visual experience, (praca zbirowa). Dodds A.G., Howarth C.J., Carter D.C., Journal of Visual Impairment and Blindness, 1982, Vol. 76, 1, ss. .5–12.

  115. Miller Ch.K., Conservation in blind children – education of the visualy handicapped. New York, 1973, American Foundation for the Blind.

  116. Morris J.E., Nolan C.Y., Discriminability of tactual patterns. International Journal for the Education of the Blind. Vol. 11, Nr 2, XII. 1961, ss. 50–54.

  117. Morris J.E., Nolan C.Y., Minimum sizes for areal type tactual symbols. International Journal for the Education of the Blind, Vol. 13, Nr 2, XII. 1953, ss. 48–51.

  118. Mumford D.O., Sequential maps: Tactile. Mobility Map Conf., Nottingham, England, IX. 1972.

  119. Mumford D. O., Urban mapping, Mobility Map Conf., Nottingham, England, IX. 1972.

  120. Myrberg M., Methods for conveying graphical information to the visually handicapped. In Lindqvist B. and Trowald N. (EDS) European Conference of Educational Research for the Visually Handicapped. Project Puss: VII., Report Nr 31, 1972, ss. 59–65.

  121. Mc Reynolds J., Worchel P., Geographic orientation in the blind. Journal of General Psychology. Vol. 51, 1954, ss. 221–236.

  122. Nałkowski W., Zarys metodyki geografii, Warszawa, 1920, s. 74.

  123. Nolan C.Y., Morris J.E., Further results in the development of a test of roughness discrimination. Int. Journal for the Education of the Blind, Vol. 10, 1960, ss. 48–50.

  124. Nolan C.Y., Morris J.E., Tyctual symbols for the blind: Final report OVR-RD-587, American Printing House for the Blind, Louisville, 1963.

  125. Nolan C.Y., Morris J.E., Improvement of tactual symbols or blind children. Report of Dept. of Health, Education and Welfare. Project Nr 5–0421, 1971.

  126. Nolan C.Y., Relative legibility of raised and incised tactual figures. Education of the visually handicapped, Vol. 3, 1971, ss. 33–36.

  127. Page F., Maps for the blind. School Technology, Vol. 5 (4), Bulletin 22, VI. 1972, ss. 30–32..

  128. Pickles W.J., Map usage by grammar school.pupils. Mobility Map Conf., England, IX. 1972.

  129. Plata J., La sensibilidad tactil de las ciegos en relacion con la des los violendes. Psicotecnia, 1941/2 ss. 158–175.

  130. Plata J., La capacidad de los ciegos la syntezie imaginative especial. Revue Psicologia 1948/3, ss. 235–265.

  131. Pietrulewicz B., Rozwój rozumowania przez analogię u dzieci niewidomych w wieku szkolnym. Wrocław-Warszawa-Kraków 1983. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

  132. Podschadli E., Die Blindenkarte von Hannover. Kartographische Nachri-chten 31, 6, 1981, ss. 206–212.

  133. Pratt C. L., Practical goegraphy for the blind. Perkins School for the Blind, Watertown, Mass., 1937.

  134. Prearce D.T., Maps for the visually handicapped – a new window on the world. Australian Institute of Cartographers, Perth, Australia.*

  135. Preiser W.F.E., A combined tactiile-electronic guidance system for the visually handicapped. Institut for Environmental Education, Univ. New Mexico, Albuquerque, USA*

  136. Rieser J.J., Guth D.A., The nonvisual perception of spatial layout in maps and environments. Dept. of Psychology Univ. Vanderbilt, Nashville, Tennessee, USA*

  137. Senden M., Space and sight. Glencos-Illynois 1960, The Free Press.

  138. Sherman J.C., Current map resources and existing map needs for the blind. Surveying and Mapping, Vol. 24, 1964, ss. 611–616.

  139. Sherman J.C., Needs and resources in maps for the blind. New Outlook for the Blind, Vol. 59, Nr 4, IV. 1965, ss. 130–134.

  140. Sylvester G.F., The mental imagery of the blind. Psychological Bulletin 1913/10, ss. 210–211.

  141. Squirrell R.B., Horsfall R.B., Added – Texture graphics, production and designed elements. Journal of Visual Impairment and Blindness, Vol. 76, Nr 6.

  142. Squirrell R. B., A new approach to tactile maps. Univ. Simon' Fraser, Vancouver, Canada.*

  143. Szewczuk W., Kaczyńska M., Zapamiętywanie układów linearnych przez widzących i niewiomych. Przegląd Psychologiczny, 1965, 9, ss. 165–170.

  144. Szuman W., O dostępności rysunku dla dzieci niewidomych. Warszawa 1967, PZWS.

  145. Temerson H., Zagadnienia metodyczne w nauczaniu geografii w szkole dla niewidomych. Warszawa 1954, PZWS.

  146. Thompson N.R., The tactual perception of quantitative point symbols in thematic maps for the blind. Univ. Illinois, USA*

  147. Tooze D.W., Use of mobility maps in the education of the blind child. Mobility Map Conf., Nottingham, England, IX. 1972.

  148. Turk A., Blind leading the blind, Div. of National Mapping, Victoria, Australia.*

  149. Turner E.J., The use of letterpress printing plates for producing tactual images. Dept. of Geography, Univ. Kalifornia, USA

  150. Warm J., Clark J.L., Foulke E., Effects of differential spatial orientation on tactual pattern recognition. Perceptual and Motor Skills, Vol. 31, 1970, SS. 87–94.

  151. Wiedel J.W., Tactual maps for the visually handicapped, some developmental problems. New Outlook, III. 1969, ss. 80–88.

  152. Wiedel J.W., Groves P.A., Designing and producing tactual maps for the visually handicapped. New Outlook, Vol. 63, Nr 7, 1969, ss. 196–201.

  153. Wiedel J.W., Representations on tactile maps. Mobility Map Conf., Nottingham, England, IX. 1972.

  154. Więckowska E.Z., Nauczanie fizyki w szkole podstawowej dla niewidomych, Przegląd Tyflologiczny 1980/2.

  155. Witerbottom N. H., Usable tactile maps for the adult blind. Mobility Map Conf., Nottingham, England, IX. 1972.

  156. Worchell P., Space perception and orientation in the blind. Psychological Monographs 1951/65, ss. 12–54.

  157. Ziemcowa M.J., Niekotoryje osobiennosti psichiczeskogo razwitija dietiej s naruszenijami zrienija. Moskwa 1967, Izdatielstwo Proswieszczenije.

  158. Erstes Europaisches Symposium iiber Relief-Stadtplane fur Blinde. Ge-samtbericht. Briissel, 29 September – 1 October 1983.

  159. Australian Institute of Cartographers. Tactual mapping. Newsletters, Canberra (Wydawnictwo nieciągłe).