11. Koncepcja mapy Warszawy dla niewidomych

Witold Spilski, Kazimierz Więcław

Instytut Fotogrametrii i Kartografii Politechnika Warszawska

KONCEPCJA MAPY WARSZAWY DLA NIEWIDOMYCH

Po przeanalizowaniu dostępnych planów i map dla niewidomych oraz przestudiowaniu najnowszych trendów w światowej kartografii tyflologicznej, sformułowaliśmy założenia, na których opierać się będzie proponowana przez nas koncepcja mapy.

Przeznaczeniem mapy jest zapoznanie się z przestrzennym kształtem miasta, możliwość zlokalizowania najistotniejszych obiektów i opracowania w domu trasy, po której niewidomy chce się samodzielnie poruszać.

Mapa musi być czytelna zarówno dla niewidomych jak i dla niedowidzących. Wykonanie barwnej mapy dotykowej, o odpowiednio dobranej kolorystyce, pozwala na lepszy i łatwiejszy jej odbiór również przez osoby niedowidzące, u których czytanie dotykowe nie zawsze jest doprowadzone do perfekcji. Poza tym, w przypadku kłopotów z czytaniem mapy, niewidomy może zwrócić się o pomoc do widzącego.

Maksymalna czytelność mapy jest niezbędna do prawidłowego odbioru informacji przez niewidomego. Niewidomi nie mogą odczytać całej mapy naraz, ponieważ jej obraz budują z fragmentów, które poznają dotykiem. Zbytnie nagromadzenie treści może uniemożliwić prawidłowe odczytanie dotykanych fragmentów, a tym samym nie pozwoli na zbudowanie w umyśle obrazu całej mapy. Właśnie ze względu na inny, specyficzny sposób odczytywania mapy przez niewidomych, nadrzędność maksymalnej, selektywnej czytelności nad ilością informacji jest sprawą bezsporną.

Przy wykonywaniu .mapy posłużymy się trzema grupami środków wyrazu: faktura, powierzchni, kształtem znaków punktowych oraz deseniem plastycznym. Faktura powierzchni spełnia rolę podobną jak kolor dla widzącego. Jest ona najszybciej i najłatwiej rozróżniana przez niewidomych i dlatego pełni najważniejszą rolę na mapie. Jedną fakturą będą oznaczone wszystkie elementy należące do danej grupy tematycznej. Wszystkie wykorzystywane faktury powinny być rozróżniane jednoznacznie, a więc nie można stosować faktury o zbliżonym charakterze dotykowym. Użyte faktury nie mogą też być zbyt ostre w dotyku, gdyż mogą powodować negatywną reakcję u niewidomych (szczególnie dzieci) a nawet prowadzić do uszkodzenia opuszków palców.

W grupie znaków punktowych wykorzystamy: trójkąt, koło, kwadrat i półksiężyc. Tymi znakami będą różnicowane elementy w obrębie jednej grupy tematycznej. Badania, które przeprowadzili R. B. Horsfall i D. C. Vanston 74) dowiodły, że najlepiej rozróżnialny jest trójkąt, a następnie koło i kwadrat. Krzyż i półksiężyc ze względu na ich mniejszą czytelność będą stosowane do oznaczeń mniej ważnych obiektów. Horsfall i Vanston określili na podstawie testów próg wielkości, powyżej którego rozróżnialność faktury i kształtu przekracza 70%. Próg ten wynosi 7,9 mm.

Deseń plastyczny jest środkiem wyrazu o niższej czytelności niż faktura i dlatego będzie stosowany dopiero po wyczerpaniu wszystkich figur. Materiał, z którego będzie wykonywana mapa, musi być bardzo plastyczny, sprężysty oraz odporny na ścieranie i zabrudzenie ze względu na dotykowe czytanie.

Zakres treści mapy został opracowany przy udziale głównych jej odbiorców, tj. niewidomych. Łączna treść będzie podzielona na dwie pogrupowane tematycznie mapy. Przyczyną podziału jest niewielka pojemność mapy dla niewidomych, średnio 15-krotnie mniejsza niż mapy dla widzących. Podział na dwie mapy tematyczne umożliwił wprowadzenie większej liczby informacji przy zachowaniu maksymalnej czytelności. Osnowę mapy, a także nadrzędną funkcję w stosunku do pozostałych elementów treści pełnić będą: w mapie I – sieć ulic, w mapie II – komunikacja. Na obu mapach zostaną umieszczone główne cieki wodne, które są elementem niezależnym. Pozostałe cieki zostaną naniesione zgodnie z kryterium ważności.

Treść na mapach tematycznych została rozdzielona w ten sposób, aby wszystkie elementy treści mapy były nadrzędne w stosunku do elementów mapy II – oczywiście poza komunikacja, i ciekami. W przypadku, gdy pojemność informacyjna mapy I zostanie przekroczona przed wprowadzeniem wszystkich jej elementów, niewprowadzone elementy przejdą na mapę II, wypierając treść przewidzianą na tą mapę, zgodnie z przyjętym kryterium ważności.

Treść mapy I: sieć ulic, cieki wodne, instytucje dla niewidomych, izba zdrowia, urzędy stołeczne i wojewódzkie, obiekty sakralne.

Treść mapy II: komunikacja, cieki wodne, ośrodki usługowo-handlowe, hotele, wybrane ośrodki kultury i sztuki, wybrane ośrodki nauki.

Obszar Warszawy zostanie podzielony na 16 prostokątnych sekcji. Dla każdej sekcji zostanie sporządzony osobny komplet map. Podział taki umożliwia otrzymanie mapy w skali ca. 1:12 500, przy zachowaniu optymalnego formatu 45X45 cm. Będzie to więc rodzaj atlasu miasta. Informacje umieszczone na mapie będą kodowane w pewnym, określonym systemie. System znaków opracowany dla niewidomych musi być przetestowany przez przyszłych użytkowników, aby nie nastręczał większych trudności przy odczytywaniu.

Mamy nadzieję, że zaproponowana koncepcja, która stanowi przedmiot naszej pracy magisterskiej, będzie kolejnym krokiem w funkcjonalnym rozwiązaniu trudnego problemu map dotykowo-barwnych.