12. Portugalia

Portugalia - w pełnej nazwie: Republika Portugalska - leży w południowo-zachodniej Europie, nad Oceanem Atlantyckim, na Półwyspie Iberyjskim. Należą do niej wyspy Azory i Madera na Atlantyku. Sąsiadem Portugalii jest Hiszpania.
Stolicą i największym miastem Portugalii jest Lizbona. Inne główne miasta to: Porto, Amadora (niepokazana na mapie; to miasto, choć odrębne administracyjnie, faktycznie należy do metropolii lizbońskiej), Braga (również niepokazana na mapie), Setúbal i Coimbra. Język urzędowy - portugalski. Domena internetowa - .pt.
Portugalia przystąpiła do Unii Europejskiej w 1986 roku, razem z Hiszpanią.
Powierzchnia Portugalii wynosi 92,2 tys. km², co daje jej trzynaste miejsce w UE, za Węgrami, od których jest tylko niewiele mniejsza, a przed Austrią. Z liczbą mieszkańców 10,7 mln Portugalia plasuje się na dziesiątym miejscu w Unii, tuż za Grecją, a przed Belgią. Pod względem zamożności zajmuje osiemnaste miejsce.
W Portugalii żyje 3 tys. Polaków.
Ciekawe miejsca, które warto zobaczyć w Portugali, to m.in. zaznaczone na mapie: Guimarães (nr 1), Fatima (nr 2), Évora (nr 3) i Algarve (nr 4).

Granice Portugalii

Zaczynamy od północnego zachodu, czyli od górnego lewego rogu mapy. Jesteśmy na Oceanie Atlantyckim. Kierujemy się na wschód, nie oddalając się od górnej ramki mapy. Przybijamy do wybrzeża. Znajdźmy tu początek granicy portugalsko-hiszpańskiej. Z tego miejsca wyruszymy na poznanie granic Portugalii.
Jedynym sąsiadem Portugalii jest Hiszpania, która graniczy z nią od północy oraz od wschodu.
Udajemy się wzdłuż granicy na północny wschód (uwaga: ten obszar wychodzi poza ramkę mapy), a następnie na południe, po czym na wschód.
Granica skręca na południowy wschód i doprowadza nas do rzeki Duero (d u), płynącej ze wschodu.
Podążamy z biegiem Duero na południowy zachód.
Rzeka zmienia kierunek na zachodni, a granica odchodzi od niej na południe.
Zatrzymujemy się nad rzeką Tag (t g), która tak samo jak Duero płynie ze wschodu i na odcinku 43 km wyznacza granicę portugalsko-hiszpańską. Idziemy w dół Tagu, czyli na zachód, po czym skręcamy na południe, pozostawiając rzekę za sobą.
Pokonujemy odcinek lądowy i docieramy do ostatniej z granicznych rzek Portugalii i Hiszpanii – Gwadiany (g w). Również ona bierze początek na wschodzie, w Hiszpanii, ale inaczej niż Duero i Tag kieruje się na południe.
Granica początkowo biegnie Gwadianą w dół rzeki, potem odchodzi na południowy wschód, a następnie do niej powraca, by znów nią biec aż do jej ujścia do Zatoki Kadyksu. Tutaj kończy się granica Portugalii z Hiszpanią.
Od strony południowej i zachodniej Portugalia styka się z Oceanem Atlantyckim. (Uwaga: całe południowe wybrzeże Portugalii wychodzi poza ramkę mapy). Udajemy się na zachód, początkowo wzdłuż Zatoki Kadyksu. Mijamy miasta Faro (f a) i Lagos (l g).
Kierunek zmienia się na północny. Znajdujemy się nad otwartym Oceanem Atlantyckim. Mamy do przejścia ponad 1000 km na północ portugalskim wybrzeżem Atlantyku. Linia brzegowa jest wyrównana.
Mijamy miasto Setúbal (s e), leżące nad zatoką o tej samej nazwie.
Nieco wyżej na północ, nad szerokim lejkowatym ujściem Tagu, natrafiamy na stolicę Lizbonę (l z).
Kierując się na północny wschód, docieramy do ujścia Duero, nad którym leży miasto Porto (p o).
Znów podążamy prosto na północ. Zatrzyma nas dopiero początek granicy portugalsko-hiszpańskiej. W tym miejscu rozpoczęliśmy wyprawę granicami Portugalii i tutaj kończymy naszą podróż.

Portugalia: rzeźba terenu, krainy geograficzne i historyczne oraz zaznaczone obiekty

W krajobrazie Portugalii wyróżniają się dwa regiony: północny i południowy. Na północy, z wyjątkiem wybrzeża, przeważają góry.
Przy granicy z Hiszpanią, również po hiszpańskiej stronie, ciągną się Góry Kantabryjskie. Na obszarze najbardziej wysuniętym na północ leży jedyny park narodowy Portugalii – Peneda-Gerês, który bywa określany jako najdziksze miejsce zachodniej Europy.
Na zachód od Gór Kantabryjskich znajdujemy ciekawe miejsce nr 1 – Guimarães. pierwszą stolicę Portugalii. W XII wieku właśnie tutaj rozpoczęła się rekonkwista zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego. W innych częściach Półwyspu walki o wypędzenie Maurów trwały już od VIII wieku.
Na południowy zachód od Guimarães, u ujścia Duero (d u) do Atlantyku, leży miasto Porto (p o).
Duero, której źródło znajduje się w hiszpańskich Górach Iberyjskich, poza obszarem przedstawionym na mapie, jest najdłuższą i najzasobniejszą w wodę rzeką Portugalii. Śledząc jej przebieg, zwróćmy uwagę, że na pewnym odcinku wyznacza ona granicę portugalsko-hiszpańską.
Na południe od Duero płynie Tag (t g). Podobnie jak Duero bierze on początek w Górach Iberyjskich i na krótkim odcinku stanowi granicę między Portugalią a Hiszpanią. Tag dzieli Portugalię na część północną i południową. Uchodzi do otwartego Oceanu Atlantyckiego.
Między dolinami Duero i Tagu, aż do granicy z Hiszpanią i jeszcze daleko po hiszpańskiej stronie ciągną się Góry Kastylijskie, z najwyższym szczytem kontynentalnej części Portugalii.
Pas pomiędzy ujściami Duero i Tagu, nad wybrzeżem Atlantyku, to Nizina Środkowoportugalska. Tutaj, na zachód od gór, znajdujemy miasto Coimbra (c o).
Na południe i nieco na zachód od Coimbry natrafiamy na ciekawe miejsce nr 2, którym jest Fatima, miejsce objawienia Matki Bożej i słynne sanktuarium maryjne.
Niedaleko na południe od Fatimy przepływa Tag. Przemieśćmy się nad tę rzekę i udajmy się na południowy zachód do jej ujścia, które ma formę estuarium, czyli jest lejkowato poszerzone. Leży tutaj stolica kraju - Lizbona (l z). To najdalej na zachód wysunięta stolica kontynentu europejskiego. Nieopodal znajduje się najdalszy zachodni punkt lądu europejskiego - przylądek Roca.
Z Lizbony kierujemy się na południowy wschód, do miasta Setúbal (s e), leżącego nad zatoką o tej samej nazwie. Jest to największa zatoka Portugalii.
W południowej części kraju przeważają niziny. Szeroko nad wybrzeżem Oceanu Atlantyckiego rozciąga się Nizina Południowoportugalska.
Południowy wschód i południe Portugalii mają jednak charakter wyżynny. Wschodnie tereny zajmuje wyżyna Alentejo, z miastem Évora, czyli ciekawym miejscem nr 3. Znajdziemy je, kierując się na wschód z miasta Setúbal. Atrakcjami Évory są liczne zabytki, sięgające jeszcze czasów rzymskich. Szczególnie słynne są domy z XVI-XVIII wieku, zdobione ceramicznymi płytkami zwanymi azulejos.
Na południe od Évory, na skraju Wyżyny Alentejo, leży miasto Beja (b j).
Zróbmy stamtąd wypad na wschód, nad Gwadianę (g w). Podobnie jak wcześniej wymienione rzeki, bierze ona początek w Hiszpanii. Jej długość wynosi ponad 800 km, z czego na Portugalię przypada 140 kilometrów. Na długości 100 km Gwadiana jest rzeką graniczną. W swoim dolnym biegu płynie na południe i uchodzi do Zatoki Kadyksu. Gwadiana ma nierówne stany wody. Zdarzają się powodzie, a czasami rzeka nawet wysycha. Dlatego znajdziemy na niej - podobnie jak na wielu innych rzekach Portugalii i Hiszpanii - zbiorniki wodne. Zadaniem tych akwenów jest wyrównywanie sezonowych wahań stanów wody. Dodajmy, że wiele mniejszych rzek na południu Portugalii wysycha w porze letniej.
Na południe od miasta Beja odkrywamy ciekawe miejsce nr 4 – prowincję Algarve, leżącą na wyżynie o tej samej nazwie i ciągnącą się aż do południowych wybrzeży Portugalii. Tutejsze plaże są zaliczane do najpiękniejszych na świecie.
Na południowym wybrzeżu położone są dwa miasta: Faro (f a), stolica Algarve (na południowy wschód od znaku ciekawego miejsca) oraz Lagos (l g), na zachód od Faro.

Mapa poza Portugalią

Całą zachodnią część mapy zajmuje Ocean Atlantycki.
Cały wschód natomiast to Hiszpania; w niewielkiej swej części jest ona pokazana również na północ od Portugalii. Warto porównać wielkość obu tych państw. Otóż Hiszpania zajmuje 85 proc. Półwyspu Iberyjskiego, a Portugalia – niespełna 15 procent.
Na obszarze Hiszpanii przedstawionym na mapie zaznaczone są cztery rzeki, biegnące mniej więcej równolegle do siebie, w kierunku zachodnim. Na północy jest to Duero (d u). Na południe od Duero płynie Tag (t g). Obie rzeki uchodzą do otwartego Oceanu Atlantyckiego. Poniżej mamy Gwadianę (g w), a na samym południu – Gwadalkiwir (g d). Te rzeki uchodzą do Zatoki Kadyksu.