24. Europa – podział polityczny

24 – EUROPA – PODZIAŁ POLITYCZNY

Opis planszy i legendy

Mapa „Europa – podział polityczny” ułatwi ci poznanie rozmieszczenia poszczególnych państw i ich sąsiadów leżących na tym kontynencie.

Omawiana mapa ma format dwa razy większy niż mapy świata, znajdujące się w pierwszym tomie atlasu. Wyjmij planszę z teczki, rozłóż ją i ułóż tak, by czarny, wypukły trójkąt znajdował się w prawym, dalszym rogu planszy.

Tytuł mapy umieszczono w lewym dalszym rogu planszy. Z prawej strony tytułu znajduje się kwadrat, którego powierzchnia w skali mapy wynosi 15 tysięcy kilometrów kwadratowych.

W kolejnym wierszu znajduje się skala liczbowa mapy. Mapa została wykonana w skali 1: 12 000 000 (jeden do dwunastu milionów). Skala mapy określa, jaki jest stosunek odległości na mapie do odległości w terenie. Skala 1: 12 000 000 oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada 12 000 000 cm, czyli 120 km na powierzchni Ziemi. Obraz Europy na omawianej mapie jest dużo bardziej szczegółowy niż na mapach świata, znajdujących się w pierwszym tomie atlasu.

W prawym bliższym rogu znajduje się numer planszy. Jest to numer 24.

Treść mapy jest obwiedziona grubą, wypukłą czarną linią. Jest to ramka mapy.

Zanim zaczniesz poznawać treść mapy, sięgnij po oddzielną planszę „Legenda”. Po dokładnym przeczytaniu informacji w niej zawartych, twoja praca będzie przebiegała sprawniej.

Na planszy „Legenda” znajdziesz informacje o sposobie, w jaki przedstawiono na mapie poszczególne jej elementy. Na początku zapoznaj się z elementami siatki kartograficznej, znajdującymi się na mapie. Są to:

1. koło podbiegunowe północne – narysowane czarną linią złożoną z odcinków. Koło podbiegunowe północne na omawianej mapie jest łukiem, który zaczyna się i kończy przy dalszej ramce mapy. Koło podbiegunowe północne nie jest opisane na mapie. Jego wartość to 66°33´ szerokości geograficznej północnej.

2. południk 0° – pokazany jest linią złożoną z drobnych kropeczek, a w druku barwnym grubszą, czarną, ciągłą linią. Południk 0° jest linią prostą i biegnie pomiędzy dalszą i bliższą ramką mapy, po skosie, blisko środka mapy. Południk 0° jest opisany na mapie, przy dalszej ramce.

3. pozostałe południki i równoleżniki – pokazane są ciągłymi, czarnymi liniami. Równoleżniki na omawianej mapie są łukami i biegną od prawej do lewej ramki mapy. Południki są liniami prostymi ale nie równoległymi. Rozchodzą się jak promienie od dalszej do pozostałych linii ramki mapy. Wartości równoleżników i południków zostały podane przy dalszej i lewej ramce mapy.

Przebieg wypukłej siatki kartograficznej jest pokazany jedynie na morzach i oceanach. W druku barwnym siatka kartograficzna jest pokazana na całej mapie.

Oprócz równoleżników i południków na mapie zaznaczono następujące elementy środowiska geograficznego, objaśnione również na planszy „Legenda”.

1. Linia brzegowa, czyli inaczej wybrzeża kontynentów. Na obszarze Europy wybrzeża są narysowane podwójną linią: ciągłą od strony oceanów i mórz, a kropkowaną od strony lądu. Natomiast na pokazanych na mapie obszarach, nie leżących w Europie, wybrzeże oznaczono ciągłą linią. W druku barwnym wszystkie wybrzeża pokazano ciągłą, granatową linią.

2. Wyspy i archipelagi. Wyspy są pokazane na dwa sposoby. Małe wyspy oznaczono półokręgiem, położonym poziomo, z podstawą skierowana w dół. Symbol wyspy przypomina kopczyk i tak się ma kojarzyć – z fragmentem lądu wznoszącym się ponad wodę. W druku barwnym obrys wyspy jest czarny, a wnętrze ma kolor taki, jak państwo, do którego należy wyspa. Archipelagi oznaczono tak samo jak wyspy, tylko w środku znaku znajduje się wypukła, czarna kropka. Natomiast duże wyspy zaznaczono, tak jak lądy, linią brzegową i takim kolorem jak państwo, do którego należy wyspa. Na mapie nie podano nazw wysp i archipelagów.

3. Morza i oceany pozostawiono gładkie. W druku barwnym są jasnoniebieskie.

4. Granice państw pokazano wypukłą linią przerywaną w kolorze różowym. Państwa opisano nazwą lub skrótem w brajlu i w druku barwnym. Skróty nazw państw w brajlu są objaśnione po lewej stronie planszy, a skróty w barwnym druku przy dalszym brzegu planszy.

5. Małe państwa. Państwo o obszarze zbyt małym, aby je obwieść granicą, pokazano znakiem – wypukłym kołem, a w druku barwnym żółtym kołem z czarną obwódką.

6. Stolice państw oznaczono wypukłymi okręgami, a w druku barwnym czerwonym kołem z czarnym obrysem. W wersji dotykowej stolice zaznaczone są tylko sygnaturą, a ich nazwy zostały podane w załączniku.

7. Terytoria zależne oznaczono wypukłym okręgiem składającym się z punktów i z punktem w środku, a w druku barwnym niebieskim kołem z czarną obwódką.

   Fragmenty innych kontynentów (Azji i Afryki), które znalazły się na mapie, zostały oznaczone szorstką fakturą. W druku barwnym są szare. Opisano je całymi nazwami kontynentów zarówno w brajlu jak i w druku barwnym.

   Polska jest pokazana wypukłą, jednolitą fakturą.

Opis treści mapy

Zauważ, że Europa leży na północ od równika czyli na półkuli północnej oraz w znacznej części na wschód od południka zero stopni, a więc na półkuli wschodniej.

Od wschodu kontynent europejski graniczy z Azją, ale jest to granica umowna. Jako jej przebieg przyjmuje się linię biegnącą wzdłuż wschodnich podnóży gór Ural i Mugodżary, następnie wschodnim skrajem Niziny Nadkaspijskiej do Morza Kaspijskiego, a potem północnym podnóżem gór Kaukaz do Morza Czarnego. Europa wraz z Azją tworzy jeden wielki kontynent zwany Eurazją.

Polityczny podział Europy zmieniał się wielokrotnie w ciągu wieków. Również w XX wieku dokonało się wiele zmian na mapie politycznej Europy. Wpłynęły na to dwie wojny światowe, kilka wojen lokalnych (domowych) oraz rozpad systemu totalitarnego. Największe zmiany na mapie politycznej zaszły w latach 1918–1921 po pierwszej wojnie światowej oraz w latach 1989-1992 po rozpadzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz po podziale Jugosławii.

Symbolem przemian demokratycznych w Europie Środkowo-Wschodniej była Polska i ruch związkowy Solidarność, który zapoczątkował wszelkie zmiany w tym regionie Europy. Następstwem działań Solidarności był upadek Muru Berlińskiego i przemiany polityczne takie jak:

1. zjednoczenie Niemiec w 1990 roku i powstanie jednego państwa – Niemieckiej Republiki Federalnej (RFN);

2. rozpad ZSRR w 1991 roku na wiele nowych państw, które wcześniej były republikami związkowymi. W wyniku tego rozpadu na obszarze Europy powstała Rosja oraz Litwa, Łotwa, Estonia, Białoruś, Ukraina, Mołdawia i leżący w niej częściowo Kazachstan;

3. rozpad Czechosłowacji w 1992 roku na dwa oddzielne państwa: Czechy i Słowację;

4. rozpad Jugosławii w wyniku działań zbrojnych w latach 1991–1992 na mniejsze państwa: Słowenię, Chorwację, Macedonię, Bośnię i Hercegowinę oraz Serbię i Czarnogórę;

5. oddzielenie Czarnogóry od Serbii w 2006 roku i Kosowa w 2008 roku.

   W Europie istnieje obszar, posiadający własne władze państwowe, ale jego suwerenność nie jest uznana na arenie międzynarodowej. Jest to Naddniestrze w Mołdawii, którego władze ogłosiły samodzielność już w 1990 roku.

   W kilku regionach Europy dochodzą do głosu grupy pragnące niepodległości. Takimi miejscami zapalnymi są miedzy innymi Korsyka, Kraj Basków, Północna Irlandia i Krym.

   Europę można podzielić na pięć głównych regionów.

   Europa Północna – nazwa stosowana do określenia północnej części Europy. Obejmuje ona kraje skandynawskie: Danię, Szwecję, Norwegię, Finlandię i Islandię. W rozumieniu politycznym Europa Północna to państwa skandynawskie i nadbałtyckie czyli Litwa, Łotwa i Estonia.

   Europa Wschodnia – nazwa geograficzna i polityczna stosowana dla określenia państw wschodniej części Europy, powstałych w wyniku rozpadu Związku Radzieckiego. Obejmuje ona dawne republiki radzieckie: Rosję (część europejską), Ukrainę, Mołdawię, Białoruś oraz Litwę, Łotwę i Estonię. Kraje Bałtyckie zalicza się także do Europy Środkowo-Wschodniej lub do Europy Północnej. Nazwy tej używa się również do określenia wszystkich państw dawnego bloku socjalistycznego.

   Europa Południowa (Europa Śródziemnomorska) – nazwa stosowana do określenia państw trzech wielkich półwyspów na południu Europy: Iberyjskiego, Apenińskiego i Bałkańskiego. Są to następujące państwa: Portugalia, Hiszpania, Andora, Włochy, San Marino, Watykan, Malta, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, Kosowo, Macedonia, Albania, Bułgaria, Rumunia, Grecja i europejska część Turcji. Kraje Europy Południowej łączy dziedzictwo Imperium Rzymskiego oraz powiązania gospodarcze w basenie Morza Śródziemnego.

   Europa Zachodnia – nazwa geograficzna i polityczna stosowana do określenia państw zachodniej części Europy, obejmuje takie państwa jak: Niemcy, Austria, Szwajcaria, Holandia, Belgia, Luksemburg, Francja, Wielka Brytania i Irlandia. Nazwa ta używana jest również w stosunku do wszystkich państw „starej” Unii, a ukształtowała się w okresie zimnej wojny, gdy Europa podzielona była tak zwaną żelazną kurtyną.

   Europa Środkowa – nazwa stosowana do określenia państw leżących w centralnej części Europy. Obejmuje ona Polskę, Czechy, Słowację, Węgry i Słowenię. Wydziela się również region nazwany Europą Środkowo-Wschodnią, do którego zalicza się europejskie państwa powstałe w wyniku rozpadu bloku socjalistycznego. Nazwa ta stanowi alternatywę dla negatywnego określenia „Europa Wschodnia”. Do tego regionu zaliczane są: państwa założycielskie Grupy Wyszehradzkiej (Polska, Czechy, Słowacja i Węgry), państwa bałtyckie odłączone od ZSRR (Litwa, Łotwa, Estonia), państwa powstałe z dawnej Jugosławii (Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, Macedonia, Kosowo) oraz pozostałe kraje bałkańskie (Albania, Bułgaria i Rumunia).

   Obecnie w Europie w całości lub częściowo leży 46 państw, w tym wspomniane Naddniestrze z nieuznaną niepodległością oraz zależny od Wielkiej Brytanii Gibraltar.

   Niemal wszystkie wymienione państwa znajdziesz na naszej mapie, a słuchając uważnie opisów poznasz ich położenie, sąsiadów oraz nazwę stolicy.

    

   Wykaz państw europejskich:

    

   Albania – na mapie opisana w brajlu skrótem „al”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Albanii. Leży na południowym wschodzie Europy na Półwyspie Bałkańskim. Graniczy od północy z Czarnogórą, od północnego wschodu z Kosowem, od wschodu z Macedonią, od południa i południowego wschodu z Grecją. Od zachodu ma dostęp do Morza Adriatyckiego, a od południowego zachodu do Morza Jońskiego. Stolicą jest Tirana.

   Andora – na mapie opisana w brajlu skrótem „ad”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Księstwo Andory. Jest położona w południowo-zachodniej Europie i graniczy od północy z Francją a od południa z Hiszpanią. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Andora.

   Austria – na mapie opisana w brajlu skrótem „at”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Austrii. Leży w Europie Środkowej i graniczy od północy z Czechami i Niemcami, od wschodu ze Słowacją i Węgrami, od południa ze Słowenią i Włochami, a od zachodu ze Szwajcarią i Lichtenstejnem. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Wiedeń.

   Belgia – na mapie opisana w brajlu skrótem „be”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Belgii. Leży w Europie Zachodniej i graniczy od północnego zachodu z Morzem Północnym, od północy z Holandią, od wschodu z Niemcami i Luksemburgiem, od południa i południowego zachodu z Francją. Stolicą jest Bruksela.

   Białoruś – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Białorusi. Leży w Europie Wschodniej i graniczy od północy z Litwą i Łotwą, od wschodu z Rosją, od południa z Ukrainą i od zachodu z Polską. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Mińsk.

   Bośnia i Hercegowina – na mapie opisana w brajlu skrótem „bu”, a w druku barwnym całą nazwą. Państwo powstałe po rozpadzie Jugosławii. Leży na południowym wschodzie Europy na Półwyspie Bałkańskim i graniczy od północy, południa i zachodu z Chorwacją, od wschodu z Serbią, od południowego wschodu z Czarnogórą, a od zachodu ma dostęp do Morza Adriatyckiego. Stolicą jest Sarajewo.

   Bułgaria – na mapie opisana w brajlu skrótem „bg”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Bułgarii. Położona jest w południowo-wschodniej Europie na Półwyspie Bałkańskim i graniczy od północy z Rumunią, od wschodu z Morzem Czarnym, od południa z Turcją i Grecją, a od zachodu z Serbią i Macedonią. Stolicą jest Sofia.

   Chorwacja – na mapie opisana w brajlu skrótem „hr”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Chorwacji. Państwo powstałe po rozpadzie Jugosławii. Położona jest w Europie Południowej, w północno-zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego i graniczy od północy ze Słowenią i Węgrami, od wschodu z Serbią, a od południa i południowego wschodu z Bośnią i Hercegowiną i Czarnogórą. Od południowego zachodu posiada dostęp do Morza Adriatyckiego. Stolicą jest Zagrzeb.

   Czarnogóra – na mapie opisana w brajlu skrótem „me”, a w druku barwnym całą nazwą. Państwo powstałe po rozpadzie Jugosławii. Położona jest w Europie Południowej, w zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego, nad Morzem Adriatyckim, do którego ma dostęp od południowego zachodu. Graniczy od północnego zachodu z Bośnią i Hercegowiną, od północnego wschodu z Serbią, od wschodu z Kosowem, a od południowego wschodu z Albanią. Stolicą jest Podgorica.

   Czechy – na mapie opisane w brajlu skrótem „cz”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Czeska. Leżą w Środkowej Europie i graniczą od północnego wschodu z Polską, od południowego wschodu ze Słowacją, od południa z Austrią, a od zachodu i północnego zachodu z Niemcami. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Praga.

   Dania – na mapie opisana w brajlu skrótem „dk”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Danii. To państwo położone w Europie Północnej. Graniczy od południa z Niemcami. W jej skład wchodzi również Grenlandia oraz Wyspy Owcze. Stolicą jest Kopenhaga.

   Estonia – na mapie opisana w brajlu skrótem „ee”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Estońska. Położona jest w północno-wschodniej Europie, nad Morzem Bałtyckim, do którego ma dostęp od północy i od zachodu. Od wschodu graniczy z Rosją, a od południa z Łotwą. Stolicą jest Tallinn.

   Finlandia – na mapie opisana w brajlu skrótem „fi”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Finlandii. Leży w Europie Północnej i graniczy od północy z Norwegią, od wschodu z Rosją, a od zachodu ze Szwecją. Od południa ma dostęp do Morza Bałtyckiego. Stolicą są Helsinki.

   Francja – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Francuska. Leży w Europie Zachodniej, z dostępem na południu do Morza Śródziemnego, od północy do Kanału La Manche i Morza Północnego, a na zachodzie do Zatoki Biskajskiej. Graniczy od północnego wschodu z Belgią i Luksemburgiem, od wschodu z Niemcami, Szwajcarią i Włochami, od południa z Księstwem Monako oraz Andorą i Hiszpanią. Francja posiada również posiadłości zamorskie. Są to: Gujana Francuska, Gwadelupa, Martynika, Reunion, Saint Barthélemy, Wyspa Clippertona, Nową Kaledonia, Polinezja Francuska, Wallis i Futuna, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (w południowej części Oceanu Indyjskiego), Majotta (na północny zachód od Madagaskaru), Saint-Pierre i Miquelon (archipelag na Oceanie Atlantyckim). Stolicą jest Paryż.

   Grecja – na mapie opisana w brajlu skrótem „gr”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Grecka. Leży w południowo-wschodniej Europie, w południowej części Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy od północy z Albanią, Republiką Macedonii i Bułgarią, a od wschodu z Turcją. Oblana jest wodami Morza Śródziemnego przy czym od wschodu jest to Morze Egejskie, od zachodu Morze Jońskie, zaś od południa Morze Kreteńskie. Stolicą są Ateny.

   Hiszpania – na mapie opisana w brajlu skrótem „es”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Hiszpanii. Położona jest w Europie Południowej, na Półwyspie Iberyjskim. Graniczy od północy z Francją i Andorą, od południa z Gibraltarem, należącym do Wielkiej Brytanii, zaś od zachodu z Portugalią. Należy do niej Ceuta i Melilla, więc ma również granicę z Marokiem. Od wschodu i południa ma dostęp do Morza Śródziemnego, a od północnego zachodu do wód Oceanu Atlantyckiego. Do Hiszpanii należą także Baleary na Morzu Śródziemnym, Wyspy Kanaryjskie na Oceanie Atlantyckim oraz wspomniana Ceuta i Melilla w północnej Afryce. Stolicą jest Madryt.

   Holandia – na mapie opisana w brajlu skrótem „nl”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Niderlandów. Kraj ten położony jest w zachodniej części Europy nad Morzem Północnym, którego wody oblewają północne i zachodnie wybrzeża. Od wschodu graniczy z Niemcami, zaś od południa z Belgią. Należą do niej również, położone na Karaibach: Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Saint Eustatius, Saint Moosten. Stolicą jest Amsterdam.

   Irlandia – na mapie opisana całą nazwą. To państwo wyspiarskie zajmujące większą część wyspy o tej samej nazwie, leżące w Europie Zachodniej. Od północnego wschodu graniczy z Wielką Brytanią. Stolicą jest Dublin.

   Islandia – na mapie opisana całą nazwą. To wyspiarski kraj zajmujący wyspę o tej samej nazwie oraz kilka mniejszych wysp między Oceanem Atlantyckim a Oceanem Arktycznym. Stolicą jest Reykjavík.

   Kosowo – na mapie opisane w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Kosowa. Położone jest w Europie Południowej, w środkowej części Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy od północy i wschodu z Serbią, od południa z Macedonią, od południowego zachodu z Albanią, a od zachodu z Czarnogórą. Nie ma dostępu do morza. Stolicą jest Prisztina.

   Liechtenstein – na mapie opisany w brajlu skrótem „li”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa Księstwo Liechtenstein. To małe państwo położone w Europie Zachodniej graniczy od wschodu z Austrią, a od południa i zachodu ze Szwajcarią. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Vaduz.

   Litwa – na mapie opisana w brajlu skrótem „lt”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Litewska. To jeden z krajów bałtyckich, położony w północno-wschodniej Europie nad Morzem Bałtyckim. Litwa graniczy na północy z Łotwą, od południowego wschodu z Białorusią, na południowym zachodzie z Polską, a od południowego zachodu z rosyjskim obwodem kaliningradzkim. Stolicą jest Wilno.

   Luksemburg – na mapie opisany w brajlu skrótem „lu”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Wielkie Księstwo Luksemburga. To małe państwo, położone w Europie Zachodniej, graniczy od wschodu z Niemcami, od południa z Francją, a od zachodu z Belgią. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Luksemburg.

   Łotwa – na mapie opisana w brajlu skrótem „lv”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Łotewska. To jeden z krajów bałtyckich, położony w północno-wschodniej Europie nad Morzem Bałtyckim. Od północy Łotwa graniczy z Estonią, na wschodzie sąsiaduje z Rosją i Białorusią, a na południu z Litwą. Na wschodzie i północnym wschodzie ma dostęp do Morza Bałtyckiego. Stolicą jest Ryga.

   Macedonia – na mapie opisana w brajlu skrótem „mk”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Macedonii. To niewielkie państwo powstałe po rozpadzie Jugosławii, położone w południowo-wschodniej Europie, w środkowej części Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy od północy z Kosowem i Serbią, od wschodu z Bułgarią, od południa z Grecją, zaś od zachodu z Albanią. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Skopje.

   Malta – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Malty. Leży na wyspach, na Morzu Śródziemnym i jest jednym z mniejszych państw na świecie. Stolicą jest Valletta.

   Mołdawia – na mapie opisana w brajlu skrótem „md”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Mołdawii. Kraj ten jest obecnie podzielony na Mołdawię i Naddniestrze (Naddniestrzańska Republika Mołdawska), która ogłosiła niepodległość nieuznawaną przez inne państwa. Graniczy od północy, wschodu i południa z Ukrainą, a od zachodu z Rumunią. Nie ma dostępu do morza. Stolicą jest Kiszyniów.

   Monako – na mapie opisane w brajlu skrótem „mc”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Księstwo Monako. To niewielkie państwo leżące w południowej Europie, nad Morzem Śródziemnym, na tak zwanej Riwierze Francuskiej. Graniczy tylko z Francją, a od południa ma dostęp do Morza Śródziemnego. Stolicą jest Monako.

   Niemcy – na mapie opisane w brajlu skrótem „de”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Federalna Niemiec. To państwo leżące w Europie Środkowej z dostępem od północy do Morza Bałtyckiego i Morza Północnego. Graniczy od północy z Danią, od wschodu z Polską i Czechami, od południa z Austrią i Szwajcarią, a od zachodu z Francją, Luksemburgiem, Belgią i Holandią. Stolicą jest Berlin.

   Norwegia – na mapie opisana w brajlu skrótem „no”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Norwegii. To kraj leżący w Europie Północnej. Zajmuje północną i zachodnią część Półwyspu Skandynawskiego. Od północny i północnego zachodu ma dostęp do Morza Norweskiego. Graniczy od północnego wschodu z Finlandią i Rosją, a od południowego wschodu i południa ze Szwecją. Norwegii podlegają również wyspy: na Oceanie Arktycznym Jan Mayen i archipelag Svalbard, na południowym Oceanie Atlantyckim Wyspa Bouveta oraz na Antarktydzie Wyspa Piotra I i Ziemia Królowej Maud. Stolicą jest Oslo.

   Polska – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Rzeczpospolita Polska. Położona jest w Europie Środkowej i od północy ma dostęp do Morza Bałtyckiego. Graniczy od północnego wschodu z Litwą oraz obwodem kaliningradzkim należącym do Rosji, od wschodu z Litwą, Białorusią i Ukrainą, od południa z Czechami i Słowacją, zaś od zachodu z Niemcami. Stolicą jest Warszawa. Na mapie Polska jest wyróżniona wypukłą, jednolitą fakturą.

   Portugalia – na mapie opisana w brajlu skrótem „pt”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Portugalska. Zajmuje południowo-zachodnią cześć Półwyspu Iberyjskiego i graniczy tylko z jednym krajem – Hiszpanią. Ma łatwy do zapamiętania kształt przypominający prostokąt. W skład Portugalii wchodzą również wyspy położone na Oceanie Atlantyckim: Azory i Madera. Stolicą jest Lizbona.

   Rosja – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Federacja Rosyjska. Rosja to ogromne państwo, które jest położone na dwóch kontynentach – w Europie i Azji. Rozciąga się od Europy Wschodniej przez północno-środkową Azję, aż do Oceanu Spokojnego. Kraj ten na obszarze Europy graniczy od południa z Kazachstanem, a zaczynając od zachodu z Ukrainą, Białorusią, Łotwą, Estonią, Finlandią i Norwegią oraz poprzez obwód kaliningradzki z Litwą i Polską. Stolicą jest Moskwa.

   Rumunia – na mapie opisana w brajlu skrótem „ro”, a w druku barwnym całą nazwą. Jest państwem leżącym w południowo-wschodniej Europie i częściowo obejmującym Półwysep Bałkański z dostępem od południowego wschodu do Morza Czarnego. Od północy i wschodu graniczy z Ukrainą i Mołdawią, od południa z Bułgarią, zaś od zachodu z Serbią i Węgrami. Stolicą jest Bukareszt.

   San Marino – na mapie opisane w brajlu skrótem „sm”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika San Marino. Jest jednym z najmniejszych państw europejskich, leży w całości na terenie Włoch. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest San Marino.

   Serbia – na mapie opisana w brajlu skrótem „rs”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Serbii. To państwo powstałe po rozpadzie Jugosławii, położone w północnej części Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy od północny z Węgrami, od wschodu z Rumunia i Bułgarią, od południa z Macedonią, Albanią i Kosowem, a od zachodu z Czarnogórą, Bośnią i Hercegowiną oraz z Chorwacją. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Belgrad.

   Słowacja – na mapie opisana w brajlu skrótem „sk”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Słowacka. To kraj położony w Europie Środkowej. Graniczy od północy z Polską, od wschodu z Ukrainą, od południa z Węgrami, od zachodu z Austrią, a od północnego zachodu z Czechami. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Bratysława.

   Słowenia – na mapie opisana w brajlu skrótem „si”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Słowenii. Powstała po rozpadzie Jugosławii. Znajduje się w Europie Środkowej, z dostępem do Morza Adriatyckiego na zachodzie. Od północy graniczy z Austrią, od wschodu z Węgrami, od południa z Chorwacją, a od zachodu z Włochami. Stolicą jest Lublana.

   Szwajcaria – na mapie opisana w brajlu skrótem „ch”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Konfederacja Szwajcarska. Państwo leżące w Europie Zachodniej. Graniczy od północy z Niemcami, od wschodu z Austrią i Liechtenstejnem, od południa z Włochami, zaś od zachodu z Francją. To kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Berno.

   Szwecja – na mapie opisana w brajlu skrótem „se”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Szwecji. Jest największym państwem Półwyspu Skandynawskiego. Od północnego wschodu graniczy z Finlandią, a od północnego zachodu z Norwegią. Na południe i wschód od kraju leży Morze Bałtyckie. Stolicą jest Sztokholm.

   Ukraina – na mapie opisana całą nazwą. Państwo położone w Europie Wschodniej. Ukraina graniczy od północy z Białorusią, od zachodu z Polską, Słowacją i Węgrami, od południa z Rumunią i Mołdawią oraz Morzem Czarnym i Morzem Azowskim, od północnego wschodu i wschodu z Federacją Rosyjską. Stolicą jest Kijów.

   Watykan – na mapie opisany w brajlu skrótem „va”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Państwo Watykańskie. Jest najmniejszym państwem świata. Leży w całości na terytorium Rzymu, stolicy Włoch. Nie ma dostępu do morza. Stolicą jest Watykan.

   Węgry – na mapie opisane w brajlu skrótem „hu”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Węgierska. Jest to kraj leżący w Europie Środkowej, bez dostępu do morza. Od północy graniczy ze Słowacją i Ukrainą, od wschodu z Rumunią, od południa ma za sąsiadów Serbię i Chorwację, zaś na zachodzie – Słowenię i Austrię. Stolicą jest Budapeszt.

   Wielka Brytania – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Jest to państwo wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. Leży na wyspie o identycznej nazwie oraz częściowo na wyspie Irlandii, w jej północno-wschodniej części. Zalicza się również do tego państwa wyspy: Guernsey, Jersey i Wyspę Man. Wielka Brytania posiada liczne terytoria zależne i są to: Akrotiri na Cyprze, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Dhekelia na Cyprze, Falklandy, Georgia Południowa i Sandwich Południowy, Gibraltar, Kajmany, Montserrat, Pitcairn, Tristan da Cunha, Turks i Caicos, Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia. Stolicą jest Londyn.

   Włochy – na mapie opisane w brajlu skrótem „it”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Włoska. Włochy są państwem położonym w większości na Półwyspie Apenińskim, w Europie Południowej. Graniczą od północy ze Szwajcarią i Austrią, od wschodu ze Słowenią, zaś od zachodu z Francją. Z Włochami graniczą także dwa państwa enklawy: Watykan oraz San Marino. Stolicą jest Rzym.

Terytoria zależne pokazane na mapie:

Gibraltar – na mapie opisane w brajlu skrótem „gi”, a w druku barwnym całą nazwą. Jest to skalisty półwysep na południowym krańcu Półwyspu Iberyjskiego, nad cieśniną o tej samej nazwie łączącą wody Morza Śródziemnego z Oceanem Atlantyckim. Od północy graniczy z Hiszpanią. Gibraltar stanowi terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii. Stolicą jest Gibraltar.

Wyspy Owcze – na mapie nie opisane. Jest to grupa 18 większych wysp i wielu mniejszych wysepek leżących w północnej części Oceanu Atlantyckiego, między Wielką Brytanią a Islandią. Wyspy Owcze są duńskim terytorium zależnym z szeroką autonomią wewnętrzną. Stolicą jest Thorshavn.

Po zakończeniu czytania złóż planszę i ostrożnie włóż do teczki.