Informacje o Atlasie Świata – założenia techniczne i zastosowane rozwiązania

Informacje o Atlasie Świata – założenia techniczne i zastosowane rozwiązania

Poprawiony i uzupełniony referat, wygłoszony na 25. Międzynarodowej Konferencji Kartograficznej w Paryżu (3 – 8 lipca 2011 roku). Referat pt. „Atlas Świata dla niewidomych i słabowidzących – najnowsze wydawnictwo tyflograficzne Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii na tle polskiej tyflografii”, Katarzyna Przyszewska, Karolina Szyszkowska – Główny Urząd Geodezji i Kartografii.

Na przestrzeni blisko 30 lat Główny Urząd Geodezji i Kartografii opracowywał i publikował mapy specjalne przeznaczone dla osób niewidomych i słabowidzących.

Od początków działalności Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii w zakresie tyflokartografii do dnia dzisiejszego, nastąpił szybki rozwój technologii, a wraz z nim ewoluowały wydawnictwa, które stają się nowocześniejsze, a wykorzystane do ich wytworzenia materiały – trwalsze i odporniejsze na zniszczenie.

Tworząc mapy dla niewidomych należy wziąć pod uwagę wiele czynników, które nie występują w procesie przygotowywania tradycyjnych map. Poza odpowiednim doborem tematu, skali, odwzorowania oraz założeń publikacji mapy, przede wszystkim należy pamiętać o specjalnych wymaganiach odbiorców niewidomych i słabowidzących. Dla osób niewidomych wypukłe elementy dotykowe umożliwiające odbiór mapy nie mogą być mniejsze niż 1 cm², ponieważ mniejsze znaki nie są rozróżniane pod opuszkiem palca. Dla odbiorców słabowidzących najważniejszym elementem jest odpowiedni dobór kontrastów barwnych oraz wyrazistość tekstu.

Istotnym elementem map tyflologicznych jest ich opis słowny. Umożliwia on wprowadzenie czytelnika w zagadnienie, wprowadza w zastosowane na mapach skróty oraz ułatwia poprawne zrozumienie treści mapy. Ze względu na specjalistyczny charakter prac, zarówno mapy jak i opisy tyflologiczne, są opracowywane w ścisłej współpracy kartografów, osób niewidomych oraz pedagogów.

PODSTAWA PRAWNA

W 1983 roku z inicjatywy Komisji Kartograficznej Polskiego Towarzystwa Geograficznego i Działu Typologicznego Polskiego Związku Niewidomych, zorganizowano seminarium poświęcone problematyce map dla niewidomych i słabowidzących. Wysunięto postulat pod adresem Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii w sprawie podjęcia produkcji map tyflologicznych. Wtedy Główny Urząd Geodezji i Kartografii podjął po raz pierwszy w kraju produkcję dla niewidomych i słabowidzących. Było to wypełnienie nałożonego na Urząd obowiązku dostarczenia map dla szkolnictwa specjalnego oraz realizacja uchwały Sejmu z 16 września 1982 roku w sprawie inwalidów i osób niepełnosprawnych.

W chwili obecnej, na podstawie paragrafu drugiego punkt drugi rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 października 2011 roku w sprawie rodzajów kartograficznych opracowań tematycznych i specjalnych – Dziennik Ustaw z 2011 roku, nr 222, poz. 1328 – Główny Geodeta Kraju wykonuje opracowania specjalne w postaci map tyflologicznych przeznaczonych dla niewidomych i słabowidzących.

WCZEŚNIEJSZE PUBLIKACJE TYFLOGRAFICZNE GŁÓWNEGO URZĘDU GEODEZJI i KARTOGRAFII

Pierwsze, wydawane w latach 1986–2000 przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii mapy były drukowane w technologii termiczno-próżniowej polegającej na tłoczeniu map drukowanych na folii poliestrowej o grubości pół milimetra. Zastosowano sześć barw, przy założeniu ich pełnego nasycenia i kontrastowości koniecznej dla słabowidzących. W tej technice wykonano modele do trzech map historycznych:

Starożytna Grecja,

Imperium Rzymskie,

Starożytny Wschód,

oraz 43 tytuły dla regionów świata w ujęciu tematycznym:

1. mapy fizyczne, polityczne i gospodarcze dla poszczególnych kontynentów i ich części:

   • Europa, w skali 1:12 000 000,

   • Europa Środkowo-Wschodnia, w skali 1:6 000 000,

   • Afryka, w skali 1:18 000 000,

   • Azja, w skali 1:38 000 000,

   • Bliski Wschód, w skali 1:4 000 000,

   • Daleki Wschód, w skali 1:16 000 000,

   • Ameryka Północna, w skali 1:18 000 000,

   • Ameryka Południowa, w skali 1:18 000 000,

   • Ameryka Środkowa, w skali 1:7 500 000,

   • Australia, w skali 1:16 000 000,

2. mapy historyczne:

   • Starożytny Wschód, w skali 1:6 000 000,

   • Starożytna Grecja, w skali 1:15 000 000,

   • Imperium Rzymskie, w skali 1:11 000 000,

3. mapy Polski:

   • mapa fizyczna, w skali 1:1 500 000,

   • mapa administracyjna, w skali 1:1 500 000,

   • mapa komunikacyjna – koleje, w skali 1:1 500 000,

   • mapa komunikacyjna – drogi, w skali 1:1 500 000,

   • mapa gospodarcza, wydobycie surowców, w skali 1:1 500 000,

4. mapy historyczne Polski:

• Ziemie polskie za pierwszych Piastów, w skali1:3 000 000,

• Ziemie polskie w XVII wieku (1684 rok Władysław IV Waza), w skali 1:3 000 000,

• Ziemie polskie w okresie rozbiorów, w skali 1:3 000 000,

• Ziemie polskie po I wojnie światowej, w skali 1:3 000 000.

W 2004 roku Główny Urząd Geodezji i Kartografii wydał szkolny Atlas Geograficzny Polski przygotowany z zastosowaniem nowej technologii papieru kapsułkowego, nazywanego potocznie papierem puchnącym. Technologia była oparta na wykorzystaniu papieru pokrytego warstwą substancji, która pod wpływem temperatury zwiększała objętość w miejscach nałożenia czarnego rysunku. Metoda ta umożliwiała dodatkowo łączenie czarnych, wypukłych elementów z płaskim rysunkiem barwnym.

Atlas składa się z 25 plansz mapowych, pogrupowanych w bloki tematyczne. Otwiera go plansza, wprowadzająca – mapa z zaznaczonymi granicami kraju oraz ważniejszymi miastami i rzekami. Powyższe elementy zostały umieszczone na wszystkich mapach. Pierwsza część Atlasu przedstawia Polskę – jej środowisko przyrodnicze oraz zagadnienia społeczno-gospodarcze. Druga część, zatytułowana „Polska w Europie", pokazuje kraj w szerszym kontekście geograficznym i politycznym. Integralną częścią atlasu jest brajlowski załącznik: „Atlas geograficzny Polski, objaśnienia".

W 2005 roku opracowano i wydano w Głównym Urzędzie Geodezji i Kartografii Plan Warszawy – oparty na technologii grafiki wektorowej na papierze puchnącym. Plan, przeznaczony dla niewidomych i słabowidzących, był przygotowany w formie atlasowej i zawierał 12 plansz mapowych przedstawiających Warszawę oraz oddzielną planszę z legendą.

Kolejnym wydawnictwem był Atlas Geograficzny Europy, z 2006 roku, który w 2007 roku zdobył nagrodę Międzynarodowej Asocjacji Kartograficznej. Atlas podzielony jest na dwa tomy i opatrzony objaśnieniami w formie załączników. Atlas ma charakter ogólnogeograficzny i zawiera informacje dotyczące położenia Europy na kuli ziemskiej oraz wybranych elementów środowiska geograficznego, takich jak: ukształtowanie terenu, sieć rzeczna, podział polityczny i osadnictwo zarówno całego kontynentu jak i poszczególnych regionów. Składa się z 46 plansz formatu A3 pogrupowanych w trzy działy tematyczne.

Dział 1 – przedstawia położenie kontynentu europejskiego na kuli ziemskiej. W jego skład wchodzą plansze dotyczące siatki kartograficznej, mapa świata oraz mapa Europy z fragmentami sąsiadujących z nią kontynentów.

Dział 2 – przedstawia Europę w ujęciach tematycznych. Zawiera mapy: ogólną kontynentu – z zaznaczoną linią brzegową, głównymi rzekami oraz siatką kartograficzną; mapę ukształtowania terenu, hydrograficzną, podziału politycznego oraz osadnictwa.

Dział 3 – składa się z 35 plansz przedstawiających przegląd dziewiętnastu regionów Europy, z których większość pokazana jest na dwóch mapach: ogólnej i rzeźbie terenu. Mapa ogólna zawiera takie elementy treści jak: rzeki, jeziora, główne miasta i krainy. Mapa rzeźby terenu natomiast przedstawia: obszary położone powyżej dwustu metrów nad poziomem morza, przebieg najważniejszych pasm górskich, najwyższe szczyty oraz elementy charakterystyczne dla geografii danego regionu, np. zespoły jezior, tereny bagienne czy urozmaiconą linię brzegową.

Podobną konwencję i podział tematyczny zastosowano w najnowszej publikacji Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii zatytułowanej Atlas Świata, nad którą prace rozpoczęto w 2007 roku. Jest to trzeci z kolei – po Atlasie Polski i Europy – atlas wydawany przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii dla osób niewidomych i słabowidzących. Podczas jego opracowania skorzystano z wielu uprzednich doświadczeń, rozwiązań merytorycznych oraz metod prezentacji graficznej.

ATLAS ŚWIATA – ZAŁOŻENIA I TECHNOLOGIA WYKONANIA

W myśl reguły „od szczegółu do ogółu”, po Atlasach Polski i Europy, Atlas Świata jest kolejnym krokiem w kierunku poszerzenia zakresu geograficznego poznania świata. Atlas jest logicznym dopełnieniem zestawu pomocy kartograficznych przeznaczonych dla niewidomych i słabowidzących przygotowanych przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii.

Atlas przeznaczony jest dla odbiorców niewidomych i słabowidzących zainteresowanych tematyką geograficzną i przestrzennym rozmieszczeniem zjawisk przyrodniczych, gospodarczych i społecznych. Dobierając tematykę plansz zwrócono szczególną uwagę, aby przedstawiane zagadnienia były przydatne dla młodzieży szkolnej. W związku z tym założenia do Atlasu Świata zostały zaakceptowane przez Polski Związek Niewidomych oraz pedagogów uczących młodzież niewidomą i słabowidzącą. W trakcie trwania prac nad poprawnością i czytelnością map czuwał powołany specjalnie w tym celu Zespół Konsultacyjny do spraw opracowania Atlasu Świata dla niewidomych i słabowidzących przy Głównym Geodecie Kraju.

Podstawowym formatem map Atlasu jest format A3 tj. 420 x 297 mm. Na potrzeby poprawnej i czytelnej prezentacji zagadnień politycznych i rzeźby terenu mapy wykonano na planszach podwójnej wielkości – 2 x A3. Zapewniając możliwość porównywania zagadnień politycznych i rzeźby terenu dla danego obszaru zachowano jednakową skalę map dla obu zagadnień.

W celu ułatwienia niewidomym pracy z mapami Atlasu zastosowano sprawdzone rozwiązania – w prawym górnym rogu każdej mapy zamieszczono czarny trójkąt pozwalający na orientację góry i dołu arkusza. W prawym dolnym rogu map umieszczony został numer mapy. Do niektórych plansz zostały doklejone tak zwane „skrzydełka” z legendą lub objaśnieniami użytymi na mapie.

Publikacja została wykonana w technice reliefowej z zastosowaniem kolorowego poddruku. Ta nowa, niestosowana do tej pory w atlasach tyflologicznych wydawanych przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii, technologia polega na nałożeniu punktów i linii transparentnego lakieru na wydrukowane kolorowe plansze. W odróżnieniu od poprzednich metod umożliwia to nakładanie pisma Braille'a na tradycyjne opisy czytane przez osoby słabowidzące. Technologia ta pozwala na oszczędność miejsca, co jest niesłychanie ważne szczególnie na mapach świata, gdzie na małej powierzchni, trzeba przedstawić i opisać wiele zjawisk.

STRUKTURA ATLASU ŚWIATA

Atlas ma postać luźnych plansz przechowywanych w dwóch teczkach. Każda teczka zawiera jeden tom Atlasu. Do teczki tomu pierwszego dołączony jest załącznik w postaci płyty CD.

Na Atlas składa się 38 plansz mapowych podzielonych na dwa tomy. Tom I jest poświecony zagadnieniom przyrodniczym oraz społeczno-gospodarczym w ujęciu globalnym. Składają się z na niego 23 mapy w skali 1:90 000 000. Pierwsze 12 plansz poświecone jest zagadnieniom przyrodniczym, kolejne 11 przedstawia problematykę społeczno-gospodarczą. Do powyższych map przygotowana została specjalna nakładka pozwalająca na czytanie treści przedstawionych na powierzchniach lądów. Tom II to przegląd regionów, na który składa się 15 map przedstawiających rzeźbę terenu oraz podział polityczny kontynentów. Zastosowano skale 1:10 000 000 – 1:40 000 000. Do map tomu drugiego wykonano dodatkową planszę z legendą. W obu tomach Atlasu zamieszczone zostały objaśnienia klucza znaków.

ODWZOROWANIE, SIATKA KARTOGRAFICZNA I GENERALIZACJA

Ze względu na to, że mapa świata, nie odzwierciedla prawdziwych relacji przestrzennych, powinna spełniać warunek przybliżonych relacji powierzchniowych pokazywanych obszarów oraz warunek przybliżonych relacji względem opisanej na mapie skali głównej. W związku z powyższym, niezbędne było wybranie najlepszego odwzorowania, gdyż jego wybór pozostawi trwały ślad w tyflokartografii.

Do map Atlasu przedstawiających ujęcie globalne wykorzystano odwzorowanie Służby Topograficznej Wojska Polskiego przygotowane z myślą o publikacjach atlasowych. W odwzorowaniu długość równika została zmniejszona w stosunku do oryginału, równoleżniki są wygiętymi krzywymi dzielącymi południk środkowy na części, których długości wzrastają proporcjonalnie do odległości od równika. Długości obrazów równoleżników ulegają stopniowo wydłużeniu, tak że równoleżnik 40° ma wymiar nieco dłuższy od oryginału. W wyższych szerokościach geograficznych wydłużenie równoleżników rośnie w stosunku do oryginału, tak, że bieguny odwzorowane są w postaci linii krzywych. Choć odwzorowanie nie zachowuje wiernopolowości okazało się ono najlepszym kompromisem do zastosowania w Atlasie Świata. Odwzorowanie daje niewielkie zniekształcenia pól powierzchni i odległości, z jednoczesnym „rozluźnieniem” obszarów w średnich szerokościach geograficznych – gdzie występuje najwięcej zjawisk, a ich prezentacja jest najtrudniejsza. Odwzorowanie pozwala uniknąć znacznego zafałszowania kształtu kontynentów. W celu ułatwienia odbioru mapy odbiorcom Atlasu uproszczono obraz biegunów z łuków do linii prostej.

Ze względu na to, że mapa świata nie oddaje prawdziwych relacji odległości, na planszach nie umieszczono podziałki liniowej, zachęcającej do wykonywania pomiarów odległości. Umieszczona została natomiast skala liczbowa będąca skalą główną mapy.

Do map przeglądu regionalnego zastosowano odwzorowanie wiernopolowe Lamberta, na każdej mapie zamieszczono kontur Polski pozwalający na analizę porównawczą wielkości obszarów naturalnych i terytoriów w odniesieniu do powierzchni kraju.

Siatka kartograficzna w płaskim druku jest widoczna na wszystkich mapach. W druku wypukłym siatka została uproszczona ze względu na konieczność przystosowania ilości elementów wypukłych mapy do percepcji osób niewidomych. W celu zapewnienia czytelności napisów w Braille'u, na części map konieczne było przerywanie linii siatki, unikano natomiast przerywania linii brzegowej kontynentów. Na mapach politycznych w stu procentach została zachowana ciągłość przedstawianych granic państwowych.

Specyfika opracowań kartograficznych dla odbiorców niewidomych i słabowidzących wymaga daleko posuniętej generalizacji ilościowej i jakościowej elementów treści przedstawianych na mapach. Dlatego konieczne było osiągnięcie kompromisu i zachowanie optymalnych proporcji pomiędzy sposobem i zakresem prezentacji zagadnień geografii fizycznej, społeczno-gospodarczej oraz regionalnej.

TOM I ATLASU ŚWIATA

Na tom pierwszy poświecony mapom tematycznym składają się plansze w formacie A3 obejmujące zagadnienia przyrodnicze: 

1 – Świat – siatka kartograficzna.

2 – Kontynenty i oceany.

3 – Tektonika – płyty litosfery.

4 – Trzęsienia ziemi i wulkanizm.

5 – Rzeźba terenu.

6 – Największe rzeki i jeziora.

7 – Prądy morskie.

8 – Klimat – temperatura powietrza w styczniu.

9 – Klimat – temperatura powietrza w lipcu.

10 – Klimat – opady roczne.

11 – Strefy klimatyczne.

12 – Krajobrazy.

oraz społeczno gospodarcze:

13 – Największe zespoły miejskie.

14 – Gęstość zaludnienia.

15 – Rasy.

16 – Religie.

17 – Surowce energetyczne – 1 – ropa i gaz.

18 – Surowce energetyczne – 2 – węgiel.

19 – Surowce metaliczne.

20 – Rolnictwo.

21 – Transport.

22 – Gospodarka.

23 – Rozwój społeczno-gospodarczy.

Wszystkie mapy tematyczne świata mają jednakową skalę 1:90 000 000, co umożliwia osobom niewidomym łatwe porównywanie zasięgów oraz rozmieszczenia prezentowanych zjawisk.

W druku wypukłym zamieszczono i opisano główne elementy siatki kartograficznej tj. równik, zwrotniki, koła podbiegunowe oraz południk 0° i 180°. Dodatkowo, w celu ułatwienia odbiorcom niewidomym czytania mapy, wymienione wyżej linie siatki zostały wyprowadzone poza kontur globu w postaci tak zwanych „wąsów”. Powierzchnie oceanów zostały przedstawione jako powierzchnie gładkie, wolne od lakieru – wyjątek stanowi mapa 6 „Największe rzeki i jeziora”. Natomiast powierzchnie lądów zostały przedstawione na dwa sposoby, zależnie od wymagań prezentacji zjawiska w postaci wypełnienia kontynentu lub obrysu granicy kontynentu.

Na mapach prezentujących zjawiska przedstawiane za pomocą izolinii i wstęg, (np. mapy temperatur, opadów, transportu) powierzchnie lądów wypełnione są jednolitym szrafem w postaci drobnych wypukłych punktów tak zwanym szrafem perełkowym. Dla niewidomych do izolinii dodano tak zwane „wąsy” oznaczające kierunek spadku temperatury. W przypadku zjawisk obszarowych takich jak rolnictwo, gospodarka, krajobrazy, zastosowano zróżnicowanie szrafur. Dla obszarów niezamieszkanych zaznaczono jedynie linię brzegową kontynentu (np. Antarktyda na mapie „Rasy”). Do prezentacji zjawisk punktowych (np. ośrodki miejskie, wydobycie surowców), do oznaczenia granicy lądów zastosowano linię podwójną – perełkowa od strony lądu, a ciągła od strony wody. Zastosowanie podwójnej linii brzegowej pozwala osobom niewidomym jednoznacznie wskazać obszary lądowe. Przydatność tej sygnatury jest nieoceniona w obszarach wyspiarskich. Dla przedstawienia rzeźby terenu prezentowanej w ujęciu globalnym i regionalnym zastosowano te same sygnatury. Z myślą o użytkownikach słabowidzących zastosowano kontrast kolorystyczny oraz duży i dobrze czytelny druk.

Do tego tomu Atlasu dołączona została, zarekomendowana przez Zespół Konsultacyjny, nakładka na mapy przeznaczona do plansz 8–11 przedstawiających temperatury, opady oraz strefy klimatyczne. Zespół Konsultacyjny, w dbałości o użytkowników niewidomych, zdecydował, że te zagadnienia zostaną zaprezentowane na powierzchni lądów oraz wód. Taki zabieg powoduje, że mapa jest trudniejsza, jednak w przypadku trudności w odczytaniu map przez osoby niewidome można posłużyć się nakładką.

TOM II ATLASU ŚWIATA

Na tom drugi poświęcony przeglądowi regionów, składają się plansze przedstawiające poszczególne kontynenty w ujęciu rzeźby terenu oraz podziału politycznego:

24 – Europa – podział polityczny.

25 – Europa – rzeźba terenu.

26 – Azja – podział polityczny.

27 – Azja – rzeźba terenu.

28 – Azja Południowo-Wschodnia – podział polityczny.

29 – Afryka – podział polityczny.

30 – Afryka – rzeźba terenu.

31 – Ameryka Północna – podział polityczny.

32 – Ameryka Północna – rzeźba terenu.

33 – Ameryka Środkowa – podział polityczny.

34 – Ameryka Południowa – podział polityczny.

35 – Ameryka Południowa – rzeźba terenu.

36 – Australia i Oceania – podział polityczny.

37 – Australia – rzeźba terenu.

38 – Antarktyda.

Na mapach politycznych siatkę kartograficzną pozostawiono na obszarach wodnych – dzięki temu możliwe jest odczytanie orientacyjnej szerokości i długości geograficznej. Na obszarach lądowych siatka została pominięta ze względu na zachowanie czytelności map dla osób niewidomych. Wyjątek stanowią mapy polityczne Ameryki Północnej oraz Australii. W tych przypadkach powierzchnia kraju pozwalała na ten zabieg. Umożliwi to naukę oraz ćwiczenia w podawaniu współrzędnych geograficznych zarówno na półkuli północnej jak i południowej.

Na mapach politycznych gdzie niewielkie powierzchnie krajów nie pozwalały na pełne przedstawienie nazw państw wraz z pełnymi nazwami stolic zastosowano skróty. Nazwy państw zostały opisane w całości na mapie, w przypadku braku miejsca zastosowano skróty, będące domeną internetową państwa. Skróty opisano obok mapy. Stolice zostały zaznaczone sygnaturą, a ich pełne nazwy znajdują się w na płycie CD. W przypadkach, gdzie konieczne było przesunięcie nazwy poza terytorium państwa, którego ona dotyczy poprzedzono ją szóstym punktem Braille'a. Z myślą o odbiorcach słabowidzących zastosowano wysoki kontrast kolorystyczny oraz prostą, dobrze czytelną czcionkę.

Na mapach przedstawiających rzeźbę terenu zastosowano skróty dla rodzajów obiektów np. punkty 3, 5 i 6 – poprzedzają jeziora, „g” – poprzedza góry. Dla nazw własnych obiektów zastosowano skróty w postaci pierwszych liter nazwy np. „GGZ” – góry – Ghaty Zachodnie. Skróty od nazw własnych zawierające kierunki świata są zapisane skrótami Braille'a pochodzącymi od polskich nazw kierunków, np. dla Niziny Wschodnioeuropejskiej zastosowano skrót „NWE”. W piśmie Braille'a i w czarnym druku skróty objaśnione są poza ramką mapy, dodatkowo w czarnym druku zostały oznaczone symbolem prostokąta. Z myślą o odbiorcach słabowidzących zastosowano duży kontrast kolorystyczny oraz prostą, dobrze czytelną czcionkę.

ZAŁĄCZNIK CD DO ATLASU ŚWIATA

Atlas opatrzony jest załącznikiem na płycie CD. Stosowaną dawniej formę książkowego załącznika w piśmie Braille'a zastąpiono plikiem elektronicznym, do którego odtworzenia zastosować można syntezator mowy. Dzięki temu nowatorskiemu rozwiązaniu możliwe jest szybkie i łatwe odnalezienie interesujących informacji. W celu pełnego zrozumienia map Atlasu Świata, należy poznać stosowane oznaczenia, sposób podpisywania obiektów oraz inne podstawowe informacje. Dlatego dla przypomnienia najważniejszych z nich na płycie zamieszczone zostały dodatkowe pliki z Atlasu Polski i Atlasu Europy.

CD zawiera:

1. Przedmowę Głównego Geodety Kraju.

2. Zasady użytkowania i przechowywania Atlasu Świata.

3. Informacje o Atlasie Świata – założenia techniczne i zastosowane rozwiązania.

4. Tekst siostry Elżbiety Więckowskiej z Atlasu Geograficznego Europy pod tytułem „O czytaniu map”.

5. Tekst pana Mariusza Olczyka z Atlasu Geograficznego Europy pod tytułem „Co powinniśmy wiedzieć o mapach”.

6. Indeks nazw – alfabetyczny.

7. Indeks nazw – tematyczny.

8. Wykaz stolic – alfabetyczny według państw.

9. Folder: TOM I, a w nim opisy plansz i legend, opisy treści map w wersji tekstowej i dźwiękowej, wykazy skrótów w wersji tekstowej.

10. Folder: TOM II, a w nim opisy plansz i legend, opisy treści map w wersji tekstowej i dźwiękowej, wykazy skrótów, wykazy stolic w wersji tekstowej.

     

PODSUMOWANIE

Jak wspomniano na początku treść Atlasu dostosowana jest do programu nauczania szkolnego, większość map może jednak służyć również młodszym uczniom, a i dorosły czytelnik z pewno­ścią znajdzie w atlasie wiele ciekawych informacji. Intencją autorów było jak najlepsze dostosowanie publikacji do specyficznych potrzeb i możliwości czytelników. Mapy muszą uwzględniać nie tylko wymogi kartograficzne ale również tyflologiczne. Istotną cechą Atlasu jest takie przedstawienie treści, aby mapy były czytelne dla osób niewidomych, słabowidzących i widzących.

Wyposażenie niewidomych i słabowidzących uczniów w pomoce kartograficzne jest sprawą o zasadniczym znaczeniu, zwłaszcza że dzieci niewidome i słabowidzące obowiązuje ten sam program nauczania co dzieci widzące. Do pełnej realizacji programu szkolnego z takich przedmiotów jak geografia pomoce kartograficzne są niezbędne.

Przygotowanie map w ścisłej współpracy i konsultacji z osobami niewidomymi i słabowidzącymi spowodowało, że przyjęte oznakowania dotykowe i wzrokowe do­stosowane są do możliwości percepcyjnych użytkownika. Walory te sprawiają, że zawarte w nich informacje są łatwo przyswajane przez dzieci i młodzież.

Z myślą o użytkownikach niewidomych elementy treści i opisy przedstawione są w formie wypukłej, skróty i nazwy własne zamieszczono w piśmie Braille'a, Dla osób słabowidzących zastosowano kontrast kolorów i pisma w kolorze czarnym odpowiedniej wielkości.

Dostarczenie informacji kartograficznych ma niezmiernie ważne znaczenie w procesie kształcenia orientacji przestrzennej i nauki samodzielnego poruszania się dzieci i dorosłych. Mapy dla osób niewidomych i słabowidzących, obok ułatwienia opanowania programu szkolnego, są źródłem informacji, które przyczyniają się do pełniejszej rehabilitacji i dadzą możliwość lepszego przystosowania się do życia bez wzroku. Główny Urząd Geodezji i Kartografii ma nadzieję, że Atlas Świata przyczyni się do poszerzania horyzontów poznawczych osób niewidomych i słabowidzących oraz będzie źródłem przydatnych informacji o świecie.

Źródła:

1. „Geograficzny atlasu świata dla osób niewidzących i słabowidzących” założenia merytoryczne i techniczne, Ewa Lodzińska, Waldemar Wieczorek, 2007 rok.

2.  „Mapy dla niewidomych i słabowidzących” 60 lecie Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii, Warszawa 2005 rok, praca zbiorowa.

3. Materiały wewnętrzne Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii.

4. Opinia o Założeniach ogólnych do „Geograficznego atlasu świata dla osób niewidzących i słabowidzących” doktor Bogdan Horodyski, Katedra Kartografii, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, 2007 rok.

5. Protokoły z posiedzeń Zespołu Konsultacyjnego do spraw opracowania Atlasu Świata dla niewidomych i słabowidzących.

6. Tyflokartografia, praca zbiorowa, redakcja merytoryczna Józef Mendruń, redakcja techniczna Elżbieta Oleksiak, w: Przegląd Tyflologiczny, nr 1 (1–2), 2010 rok.

7. Wprowadzenie do kartografii i topografii, redaktor Jacek Pasławski, Nowa Era, Wrocław 2006 rok.