21. Białoruś i Kraje Bałtyckie – mapa ogólna

21. Białoruś i Kraje Bałtyckie

Białoruś (Republika Białorusi) oraz Kraje Bałtyckie, która to nazwa stosowana jest do określenia trzech państw położonych nad Morzem Bałtyckim: Litwy (Republiki Litewskiej), Łotwy (Republiki Łotewskiej) i　Estonii (Republiki Estońskiej).

Arkusz mapy nr 21 obejmuje poza terytorium Białorusi i　Krajów Bałtyckich również w　północnej części fragment Finlandii, na wschodzie – Rosji, południu – Ukrainę, a　na zachodzie – Polskę i　obwód kaliningradzki.

Białoruś to państwo śródlądowe (bez dostępu do morza), leżące w　Europie Wschodniej, graniczące od północy z　Litwą i　Łotwą, od wschodu z　Rosją, od południa z　Ukrainą i　od zachodu z　Polską. Jej powierzchnia to około 2/3　obszaru Polski (207 595 km²).

Znaczna część powierzchni Białorusi – prawie 70% – to tereny nizinne, z　czego 30% to obszary bagienne z　licznymi torfowiskami i jeziorami bezodpływowymi. Przykładem takiego regionu jest Polesie, leżące na południu kraju i będące jednym z największych obszarów zabagnionych w Europie.

Prawdziwym naturalnym skarbem Białorusi są lasy, które zajmują prawie 35% jej powierzchni. Przez Białoruś przepływa wiele rzek, w　większości żeglownych, wykorzystywanych m.in. do spławu drewna. Główne rzeki to Dniepr i jego dopływ Prypeć, których dorzecza należą do zlewiska Morza Czarnego, oraz Dźwina i　Niemen, leżące w　zlewisku Morza Bałtyckiego. Na Białorusi znajduje się ponad 10 tys. niedużych jezior polodowcowych. Niektóre z　nich, ukryte w　lasach i wśród bagien, są jeszcze słabo zbadane.

Południowo-wschodnia część Białorusi została w 1986　roku silnie skażona wskutek awarii elektrowni atomowej w Czarnobylu na Ukrainie. Obszar największego skażenia jest obecnie zamknięty i nie będzie mógł być użytkowany przez setki lat.

Litwa to państwo w zachodniej części Europy Wschodniej, jedna z byłych republik nadbałtyckich Związku Radzieckiego. Graniczy od północy z　Łotwą, od wschodu z Białorusią, od południowego zachodu z　Polską, a od zachodu z Rosją (poprzez obwód kaliningradzki). Powierzchnia jej jest 5 razy mniejsza od Polski (65 300 km²).

Ponad połowę powierzchni kraju zajmują niziny o　rzeźbie polodowcowej. Na zachodzie Litwy znajduje się wąski pas niskiego i wyrównanego pobrzeża z Zalewem Kurońskim, oddzielonym od Morza Bałtyckiego Mierzeją Kurońską z wielkimi wałami wydm. Południe wybrzeża to zabagniona delta Niemna, głównej rzeki Litwy – około ¾ powierzchni kraju znajduje się w jej dorzeczu. Długość Niemna wynosi 937 km, z czego w granicach Litwy 468 km.

Na obszarze Litwy występuje około 3 tysięcy jezior. Są to na ogół niewielkie zbiorniki. Jest tu również wiele obszarów bagiennych, które jeszcze na początku XX wieku zajmowały 6% powierzchni kraju. Obecnie wiele z nich osuszono.

Łotwa to kolejne państwo leżące w　zachodniej części Europy Wschodniej, na wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Graniczy na północy z　Estonią, na wschodzie z Rosją, na południowym wschodzie z　Białorusią i na południu z Litwą.

Powierzchnia Łotwy jest zbliżona do powierzchni Litwy i wynosi 64 589 km².

Wybrzeże morskie tworzą wydmy i piaszczyste plaże, a największa Zatoka Ryska od otwartego morza ograniczona jest Półwyspem Kurlandzkim. Większość kraju jest nizinna, z licznymi formami polodowcowymi.

Estonia to najmniejsze z państw nadbałtyckich, leżące nad Zatoką Fińską i Ryską. Estonia graniczy na północy, poprzez Zatokę Fińską, z Finlandią, na wschodzie z Rosją, na południu z　Łotwą.

W skład Estonii wchodzi 1520 w większości niezamieszkałych wysp i wysepek w Zatoce Ryskiej (największe Sarema i Hiuma) ołącznej powierzchni 4,2 tys. km², co stanowi około 10% powierzchni kraju. Duża liczba wysp wpływa na bardzo urozmaicony charakter zachodniego wybrzeża, które jest silnie rozczłonkowane. Północne wybrzeże natomiast jest wybrzeżem klifowym czyli o wysokich i stromych brzegach.

Większa część Estonii jest nizinna, z gęsta siecią niewielkich, krótkich rzek uchodzących do Morza Bałtyckiego i　jeziorami stanowiącymi około 5% powierzchni kraju. Największe jest leżące na granicy z　Rosją, jezioro Pejpus.

Stolicą Białorusi jest Mińsk liczący 1,7 mln mieszkańców, Litwy – Wilno nad rzeką Wilią mający 580　tys. mieszkańców, Łotwy – Ryga licząca prawie 800　tys., a　Estonii – port Tallin liczący 400 tys. mieszkańców. Inne większe miasta leżące w　tym regionie to: białoruskie Homel, Mohylew, Witebsk, Grodno, litewskie – Kowno, Kłajpeda, łotewskie – Dyneburg oraz estońskie – Tartu i Narwa.

Skojarzenia związane z　Białorusią to przede wszystkim polski sentyment do Kresów i　takich miejsc jak Grodno, Brześć, ziemia nowogródzka, Nieśwież. To ziemia, która wydała tak słynne postacie jak Tadeusz Kościuszko, Adam Mickiewicz, Eliza Orzeszkowa, Michał Kleofas Ogiński, Dymitr Szostakowicz, Marc Chagall.

Litwa natomiast to niegdyś polska Wileńszczyzna i　Wilno z　całą masą zabytków, wśród których najcenniejsze to Ostra Brama, klasztor i　kościół Bazylianów z　“celą Konrada” – miejscem uwięzienia Adama Mickiewicza, oraz cmentarz na Rossie z　grobami wielkich polskich naukowców, ludzi kultury i　sztuki, polityków. To również kraj bursztynu, to słynne Troki z pięknie położonym na wyspie zamkiem Giedymina i　kolebką kultury karaimskiej, to Góra Krzyży pod Szawlami na północy kraju, to także wspaniała kuchnia, a w　niej chłodnik litewski, kołduny, bliny, podpłomyki i　cepeliny.

Łotwa słynie z　doskonałego rzemiosła artystycznego, zwłaszcza z　obróbki bursztynu, a　także hodowli zwierząt futerkowych. To także starówka w　Rydze wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO oraz duże skupisko ludności polskiej w　rejonie Dyneburga.

Estonia dzięki ogromnej ilości wysp, pięknym lasom stanowiącym aż 45% powierzchni kraju przyciąga turystów szukających spokoju, ale to również ciekawa kuchnia, z　tradycyjną polewką na bazie piwa, żółtek i　twarogu z　dodatkiem goździków, cynamonu i　miodu. Do dziś w　Estonii miodem słodzi się herbatę.