ŻELAZOWA WOLA
MIEJSCE URODZENIA FRYDERYKA CHOPINA

 • • • BIBLIOGRAFIA

Materiały wykorzystane w publikacji są własnością Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina (NIFC).

Źródła:

• strony internetowe: www.chopin.nifc.pl   i http://chopin.museum/pl  

• fragmenty tekstów audioprzewodnika po Domu Urodzenia Fryderyka Chopina i Parku w Żelazowej Woli

• folder do wystawy Ekspozycja stała w Domu Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli, NIFC 2015

• Polskie Centrum Informacji Muzycznej:

http://www.polmic.pl/index.php?option=com_mwinstytucje&Itemid=21&id=373&view=festiwal

• Sulechowskie Strony: http://sulech.net/show.php?products_id=24

FRYDERYK CHOPIN

Najwybitniejszy polski kompozytor i pianista był drugim z czworga dzieci Mikołaja i Tekli Justyny z Krzyżanowskich. Miał trzy siostry - Ludwikę, Izabelę i przedwcześnie zmarłą Emilię. Około pół roku po narodzinach Fryderyka rodzina Chopinów przeniosła się z Żelazowej Woli do Warszawy, gdzie ojciec kompozytora otrzymał posadę w Liceum Warszawskim.

Fryderyk rozpoczął regularną naukę gry na fortepianie w wieku sześciu lat u czeskiego imigranta Wojciecha Żywnego; wkrótce zaczął też komponować. Gościł z licznymi występami w salonach warszawskiej arystokracji, a jego talent muzyczny rozkwitał niesłychanie szybko. W 1822 roku Żywny stwierdził, że nie jest w stanie dalej rozwijać umiejętności wychowanka i Chopin zaczął pobierać lekcje u najwybitniejszych warszawskich nauczycieli. Kompozycji uczył się u Józefa Elsnera, a gry na fortepianie i organach - u Wilhelma Wacława Würfla. Wszechstronne wykształcenie Fryderyk zdobył w Liceum Warszawskim, gdzie uczęszczał od 1823 roku. W tym okresie regularnie spędzał wakacje poza Warszawą, najczęściej w majątkach przyjaciół. Wyjazdy do Szafarni, Sannik, Poturzyna, Dusznik, Torunia, Gdańska, Płocka i innych miejscowości Mazowsza, Kujaw, Wielkopolski, Pomorza i Śląska pozwoliły kilkunastoletniemu Chopinowi poznać skarby kultury polskiej i muzykę ludową, której nie zapomniał do końca życia.

W 1826 roku Fryderyk wstąpił do Szkoły Głównej Muzyki przy Uniwersytecie Warszawskim. Ukończył ją trzy lata później z opinią „szczególna zdatność, geniusz muzyczny”. W tym czasie powstały pierwsze poważne kompozycje: Sonata c-moll, Fantazja na tematy polskie i przełomowe dzieło – Wariacje B-dur op. 2 na temat arii La ci darem la mano z opery Don Juan W.A. Mozarta na fortepian i orkiestrę.

W 1829 roku Chopin wyjechał w pierwszą podróż do Wiednia, która okazała się oszałamiającym sukcesem. Kompozytor i pianista nie tylko wywołał entuzjazm wiedeńskiej publiczności, lecz także po publikacji Wariacji na temat Mozarta przez wiedeńskiego wydawcę zyskał entuzjastyczną recenzję Schumanna, zakończoną słynnym „czapki z głów Panowie, oto geniusz”. W efekcie tego sukcesu stworzył w krótkim czasie dwa koncerty fortepianowe zaliczane do arcydzieł gatunku, oraz zaplanował powrót do Wiednia, licząc na zorganizowanie tournee po Italii. Właśnie w Wiedniu, tydzień po przekroczeniu granicy, Chopina zastała wiadomość o wybuchu powstania listopadowego. W roli politycznego imigranta, bez szans na organizację poważnych koncertów w Austrii, w lipcu 1831 roku ruszył w drogę przez Niemcy do Paryża. W Stuttgarcie dowiedział się o upadku powstania, co – po załamaniu nerwowym – ostatecznie skłoniło go do udania się w „inny świat”. Do Polski już nigdy nie wrócił.

Pierwsze miesiące w Paryżu nie należały do łatwych, jednak pod koniec lutego 1831 roku zaprezentował się w salonach Pleyela elicie ówczesnego świata muzycznego, z Ferencem Lisztem i François-Josephem Fetisem na czele. Relacjonowano: „Wszystkich tutejszych fortepianistów zabił na śmierć, cały Paryż ogłupiał”. Pojawiły się liczne zamówienia z kręgów mieszczańskich i arystokratycznych na lekcje fortepianu, które oprócz publikacji dzieł stanowiły jego główne źródło dochodu.

Po publicznym sukcesie Chopin błyskawicznie wszedł w krąg najwybitniejszych artystów epoki. Zaprzyjaźnił się z Lisztem, Berliozem, Hillerem, Heinem, Mickiewiczem, Delacroix i wieloma innymi. Stał się częstym bywalcem najważniejszych salonów stolicy i z czasem mógł zrezygnować z dużych koncertów publicznych na rzecz muzykowania przed gronem przyjaciół. Nawiązał kontakty z polską Wielką Emigracją, zaprzyjaźnił się z księciem Adamem Czartoryskim i Delfiną Potocką.

W czasie największych paryskich sukcesów próbował ustabilizować swoje życie osobiste. W 1835 roku zacieśnił kontakty z rodziną Wodzińskich ze Służewa; rok później oświadczył się Marii Wodzińskiej i został przyjęty, ostatecznie jednak do małżeństwa nie doszło. Jeszcze w 1836 roku Chopin poznał Aurore Dudevant, francuską pisarkę znaną pod pseudonimem George Sand.

Związek Fryderyka i George Sand trwał niemal do ostatnich lat życia kompozytora i zakończył się w 1847 roku. W tym czasie powstały jedne z najwybitniejszych kompozycji Chopina, a sześć kolejnych wakacji letnich, które spędzał w posiadłości George Sand – Nohant – należało bez wątpienia do najszczęśliwszych chwil w jego życiu po opuszczeniu ojczyzny.

Po rozstaniu z George Sand poważnie już chory Chopin dał w 1848 roku ostatni koncert w Paryżu, po czym za namową swojej uczennicy Jane Stirling udał się w podróż po Wielkiej Brytanii. To tam, 16 listopada 1848 roku w sali Guildhall w Londynie, mimo dużego osłabienia, po raz ostatni w życiu wystąpił publicznie podczas koncertu na rzecz polskich emigrantów. Po powrocie do Paryża ostatnie miesiące spędził pod opieką swojej siostry Ludwiki. Zmarł 17 października 1849 roku. Jego ciało spoczywa w Paryżu, a serce przewieziono do Polski.

Twórczość Fryderyka Chopina skupiła się przede wszystkim wokół muzyki fortepianowej. Na tle innych twórców epoki wyróżnia ją nie tylko niezwykle indywidualne traktowanie elementów dzieła muzycznego (melodii, harmonii, rytmu, metrum), lecz zwłaszcza oryginalne podejście do XIX-wiecznych gatunków muzycznych. Chopin zderzał i łączył takie przeciwieństwa, jak innowacyjność z kontynuacją tradycji klasycyzmu, a postawę uniwersalną z przywiązaniem do rodzimej kultury. Początkowo sięgał po popularne gatunki klasyczne i taneczne, takie jak polonez, mazurek, wariacje, rondo i koncert, z czasem koncentrując się bądź na definiowaniu na nowo gatunków i form już istniejących (sonaty, preludia, nokturny czy scherza), bądź na ustanawianiu nowych gatunków muzycznych, takich jak ballada, fantazja czy barkarola.

Istotą muzyki Chopina była improwizacja. Dużo improwizował w salonach przed kameralną publicznością. Proces twórczy charakteryzowała podobna spontaniczność – Chopin komponował przy fortepianie, wielokrotnie zmieniając i cyzelując utwory, nawet po ich wydaniu.

Dzięki niezwykłej syntezie inwencji twórczej, odwołaniu do tradycji (klasyczne poczucie piękna i proporcji, elementy narodowe) oraz niemal rewolucyjnej innowacyjności (szokująca współczesnych harmonia, śmiałe zderzanie gatunków, rozsadzanie formy przez skupienie się na motywie) Chopin wywarł wpływ na całe postrzeganie muzyki fortepianowej w XIX wieku, a jego niepowtarzalny styl usytuował go wśród najwyżej cenionych i najlepiej rozpoznawanych kompozytorów wszech czasów.

POLSKA CHOPINA

Z Warszawy, do której rodzice Fryderyka Chopina przenieśli się z Żelazowej Woli, jeszcze zanim syn skończył rok, Fryderyk wyprawiał się na wakacyjne pobyty na wsi, „do wód” i w podróże po kraju. Poniżej przedstawiamy ważniejsze miejsca w Polsce związane z Chopinem, w kolejności, w jakiej kompozytor je odwiedzał, począwszy od Brochowa, gdzie otrzymał chrzest.

• • • BROCHÓW

Brochów jest oddalony o 11 km na północ od Żelazowej Woli.

Miejscowy kościół parafialny pod wezwaniem św. Rocha (obecnie św. Jana Chrzciciela) był szczególnie ważnym miejscem dla rodziny Chopinów, ponieważ tutaj 2 czerwca 1806 roku odbył się ślub rodziców kompozytora. W tym samym kościele, w Wielkanoc, 23 kwietnia 1810 roku, miał miejsce chrzest Fryderyka Franciszka Chopina. Mimo że Chopinowie za ojca chrzestnego swojego syna uznawali Fryderyka Skarbka, to w metryce chrztu wpisany jest Franciszek Grembecki z Cieplin, być może pełniący obowiązki per procura w czasie uroczystości. Matką chrzestną została Anna Skarbkówna, późniejsza Wiesiołowska.

W brochowskich aktach kościelnych, oprócz wpisów dotyczących ślubu rodziców i chrztu małego Fryderyka, znajdowały się także wzmianki o ślubie siostry Ludwiki, która w tej rodzinnej parafii w 1832 roku zawarła związek małżeński z Józefem Kalasantym Jędrzejewiczem. Jest wielce prawdopodobne, że członkowie rodziny Chopinów każdy pobyt w Żelazowej Woli wiązali także z wizytami w Brochowie.

Od 2006 roku w kolejne niedziele lipca i sierpnia w brochowskim kościele odbywają się recitale chopinowskie.

• • • SZAFARNIA

Szafarnia leży około 7 km od Golubia-Dobrzynia (woj. kujawsko-pomorskie). Początkowo stanowiła część dóbr Płonne, od XVIII wieku należących do rodu Dziewanowskich. W 1815 roku wieś i folwark, z drewnianym dworem i parkiem, w którym znajdował się ogród, sady oraz dwa niewielkie stawy, odziedziczył Juliusz Dziewanowski. Syn Juliusza – Dominik, zwany Domusiem, od 1822 roku uczył się w Liceum Warszawskim, gdzie uczęszczał również Fryderyk Chopin, i mieszkał na pensji u Chopinów. Chłopcy zaprzyjaźnili się i pod koniec lipca 1824 roku, ukończywszy czwartą klasę liceum, udali się, najprawdopodobniej pod opieką Ludwiki Dziewanowskiej, ciotki Domusia, na wakacje do Szafarni.

W tej pięknie położonej posiadłości na Ziemi Dobrzyńskiej Chopin przebywał aż do września. Były to prawdziwe wiejskie wakacje, podczas których gospodarze dbali, aby młodzieńcowi dostarczać wszelkich rozrywek, nie zmuszając go jednak do rezygnacji z domowych przyzwyczajeń. Oprócz zabaw z Domusiem, licznych spacerów i wycieczek po okolicy Fryderyk znajdował też czas na grę na fortepianie.

Szczegóły pobytu w Szafarni, a co najcenniejsze, same wrażenia Frycka są doskonale udokumentowane dzięki bardzo drobiazgowym, pełnym anegdot i trafnych spostrzeżeń relacjom zawartym w „Kuryerze Szafarskim”, pisanym dla rodziny. Oto fragmenty „Wiadomości Krayowych” z 16 sierpnia 1824 roku:

„Dnia 11 Sierpnia r. b. odbywał J.P. Fryderyk Chopin kursa na dzielnym koniu i ubiegał się, do mety: a lubo po kilkakroć pieszo idąc Panią Dziewanowską wyścignąć nie mógł (w czem nie iego, lecz konia wina była) otrzymał iednak zwycięztwo nad Panną Ludwiką, która iuż dość blisko mety piechotą doszła”.

„Dnia 15. m i r. b. doszła ważna wiadomość, iako się przypadkiem Indyczka za spichlerzem w kąciku, wylęgła. Ważny ten wypadek, nietylko że przyczynił się do pomnożenia familii Indyków, lecz nadto powiększył dochody skarbowe i powiększanie się onych zapewnił”.

Również kolejne lato Fryderyk spędził w Szafarni.

Drewniany dwór Dziewanowskich, gdzie przebywał Chopin, został rozebrany w 1910 roku, zgodnie z decyzją nowego właściciela, Feigego, który wzniósł na tym terenie murowany pałacyk. Obecnie mieści się tu Ośrodek Chopinowski, wyposażony w salę koncertową i niewielkie muzeum. Budynek otoczony jest parkiem z pomnikowymi drzewami (m.in. Lipa Chopina i Dęby Dziewanowskich).

• • • DUSZNIKI

Duszniki Zdrój leżą na Dolnym Śląsku, w Kotlinie Kłodzkiej. W pobliżu znajdują się dwa inne znane uzdrowiska – Polanica Zdrój oraz Kudowa Zdrój.

W Dusznikach (ówczesnym Reinertz) Chopin spędził lato 1826 roku, po ukończeniu ostatniej klasy w Liceum Warszawskim. Na kurację do „wód Szlązkich”, gdzie przebywała już Ludwika Skarbkowa z Emilką Chopinówną, wybrał się wraz z matką. Zatrzymali się w pensjonacie zwanym Domem Burgla. Był to w owych czasach nowoczesny i wygodny pensjonat, oferujący zarówno noclegi, jak i pełne wyżywienie, o porach dostosowanych do zaleconego rytmu kuracji wodami zdrojowymi.

Fryderyk w liście do przyjaciela Wilhelma Kolberga z ironią opisuje szczegółowy plan dnia w uzdrowisku: „Rano, najpóźniej o godzinie 6, już wszyscy Chorzy przy zrzodle; tu dopiero kiepska dęta muzyka – z kilkunastu karykatur w rozmaitym guście złożona, [...] przygrywa wolno spacerującym Kur-gästom; [...] Taka promenada po ślicznej alei łączącej Anstalt z miastem trwa zazwyczaj do ósmej, stosownie do kubków, ile kto ma rano wypić, potem udają się (każdy do siebie) na śniadanie. – Po śniadaniu idę zazwyczaj przejść się, chodzę do 12, o której obiad jeść trzeba dlatego, że znów po obiedzie idzie się do Brunu. Po obiedzie [...] znów muzyka paskudzi, a tak chodzi się już do samego wieczora. Jak ja, ponieważ tylko dwie szklanki Lau-brun piję po obiedzie, więc wczas idę do domu na kolacją, po kolacji spać”.

Za najważniejsze wydarzenie podczas pobytu w Dusznikach należy uznać występ Fryderyka. Przypuszczalnie jeszcze w Warszawie zachęcano młodego artystę do dania recitalu w kurorcie. Na miejscu podstawowym problemem okazał się brak „jednej rzeczy, której wszystkie piękności Dusznik nie mogą zastąpić, to jest dobrego instrumentu”, mimo to Fryderyk zdecydował się wystąpić, najprawdopodobniej ze względu na dobroczynny charakter koncertu.

W Dusznikach Zdroju zachowało się w Parku Zdrojowym wiele miejsc przypominających o niegdysiejszej obecności kompozytora, m.in. obelisk, pomnik i „Pieniawa Chopina”. Miejscem szczególnym jest dworek (zwany też teatrem im. Fryderyka Chopina), zbudowany na początku XIX wieku. Począwszy od 1946 roku, odbywają się w nim doroczne Międzynarodowe Festiwale Chopinowskie, uzupełniane kursami mistrzowskimi, w których biorą udział młodzi wirtuozi z całego świata.

• • • SANNIKI

Miejscowość ta leży 30 km na północny zachód od Sochaczewa.

Tutaj, w pięknie położonym, rozległym majątku należącym do Aleksandra Pruszaka, ojca Konstantego i Aleksandry, szkolnych przyjaciół Chopina, kompozytor spędził lipiec i sierpień 1828 roku. Młodym ludziom czas upływał na muzykowaniu, zabawach i spacerach, a także na składaniu sąsiedzkich wizyt i wycieczkach po okolicy.

Pruszakowie podejmowali Chopina w wybudowanym około 1793 roku neoklasycystycznym pałacu, który był pierwszą na ziemiach polskich budowlą stylizowaną na włoską willę. Obecnie mieści się tam siedziba Europejskiego Centrum Artystycznego im. Fryderyka Chopina. Jedną z największych atrakcji pałacu, poza jego niewątpliwymi walorami estetycznymi, jest fortepian wyprodukowany przez wytwórnię Antoniego Zakrzewskiego, na którym, wedle tradycji rodziny Pruszaków, grywał Chopin.

W parku otaczającym pałac znajduje się pomnik Chopina autorstwa Ludwiki Kraskowskiej-Nitschowej, a niedawno odkryto fundamenty XVII-wiecznego dworu, pod którymi najprawdopodobniej znajdują się pozostałości siedziby książąt mazowieckich z XV wieku.

• • • SULECHÓW

Sulechów leży nad środkową Odrą, około 20 km od Zielonej Góry. Osiemnastoletni Chopin gościł tu przejazdem 28 września 1828 roku, o czym wiadomo głównie dzięki przekazowi siostry kompozytora Izabeli Barcińskiej. Przyjaciel rodziny Chopinów Feliks Paweł Jarecki, zoolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, udając się latem 1828 roku na międzynarodowy kongres przyrodników do Berlina, zabrał ze sobą Fryderyka, aby młody artysta mógł się zetknąć z życiem muzycznym wielkiej metropolii. W drodze powrotnej jedna ze zmian koni dyliżansowych wypadła w Sulechowie. Podróżni, którym oznajmiono, że będą musieli poczekać kilka godzin, postanowili odbyć przechadzkę po starówce. Zaopiekował się nimi poczmistrz, który zaprosił gości do domu, a po obiedzie wprowadził do pokoju z fortepianem. Fryderyk zaczął spontanicznie grać, co przerodziło się w koncert, wywołujący powszechny zachwyt. Tradycja mówi, że trwał dwie lub nawet trzy godziny.

W przedpokoju sali posiedzeń sulechowskiego ratusza aż do 1945 roku znajdowała się gablota z opisem pobytu Chopina w mieście, a na domu poczmistrza wisiała pamiątkowa tablica. Do dzisiejszych czasów historyczny dom jednak nie przetrwał.

W Sulechowie od 2009 roku odbywa się Festiwal Muzyki Fryderyka Chopina, a w przeszłości miały tu miejsce konkursy młodych pianistów.

• • • ANTONIN

Antonin położony jest w południowej części Wielkopolski, na skraju Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy, w odległości kilkunastu kilometrów od Ostrowa Wielkopolskiego i 40 km od Kalisza. Nazwa Antonin pochodzi od imienia właściciela tej posiadłości, księcia Antoniego Radziwiłła, namiestnika pruskiego Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Początkowo służyła głównie jako letnia rezydencja, do której na polowania zjeżdżało towarzystwo z Poznania i pojawiały się osoby związane z berlińskim dworem. Z czasem książę wraz z rodziną – żoną Luizą, bratanicą cesarza Ferdynanda II, oraz córkami Wandą i Elizą – przeniósł się do antonińskiego pałacu na stałe. Książę Radziwiłł, człowiek wykształcony i wszechstronny, przyjaźnił się z największymi artystami swojej epoki. Był miłośnikiem i mecenasem sztuki, wiolonczelistą i kompozytorem, szybko więc dostrzegł geniusz młodego Chopina - jego niezwykłą indywidualność jako kompozytora i wirtuoza.

Fryderyk odwiedził Antonin dwukrotnie. Na początku października 1828 roku, w drodze powrotnej z Berlina, na przyjęciu u księcia grał utwory Haydna, Beethovena i Hummla oraz improwizował na zadane tematy. Jesienią 1829 roku spędził u Radziwiłłów nieco ponad tydzień. W czasie jego pobytu w antonińskim pałacu często rozbrzmiewała muzyka. Książę zaprezentował Fryderykowi swą jeszcze nieukończoną partyturę z muzyką do Fausta, zaś Chopin skomponował wówczas Poloneza C-dur op. 3 na fortepian i wiolonczelę, o czym wspominał w liście do przyjaciela Tytusa Woyciechowskiego: „Napisałem u niego alla polacca z wiolonczelą; Nic nie ma prócz błyskotek do salonu, dla dam; chciałem, widzisz, żeby X-czka Wanda się nauczyła. - Niby jej przez ten czas dawałem lekcje.

Młode to, 17-cie lat - ładne i dalipan, aż miło było ustawiać paluszki. Ale żart na stronę, wiele ma prawdziwego czucia muzykalnego, tak że nie trzeba gadać: a tu crescendo, a tu piano, a tu prędzej, a tu wolniej, i tak dalej”.

Swój antoniński epizod kompozytor podsumowywał we wcześniejszym fragmencie listu do przyjaciela: „Byłem tam tydzień, nie uwierzysz, jak mi [...] dobrze było. Ostatnią pocztą wróciłem i to ledwo com się wymówił od dłuższego pobytu. Co do mojej osoby i chwilowej zabawy, byłbym tam siedział dopókiby mię nie wypędzono, ale moje interesa, a szczególniej mój Koncert, jeszcze nie skończony, a oczekujący z niecierpliwością ukończenia finału swojego, przynaglił mię do opuszczenia tego raju”.

Modrzewiowy pałac antoniński, nietknięty wojnami, przetrwał do dziś w niemal idealnym stanie. Budynek jest, według opinii wielu obserwatorów i badaczy, „autentycznym świadectwem chopinowskiej wizyty”. Takich obiektów pozostało, niestety, tylko kilka na mapie chopinowskich miejsc w Polsce. Pałac, wybudowany w latach 1822-24, to czterokondygnacyjny drewniany budynek wzniesiony na planie krzyża greckiego. Główny korpus jest ośmioboczny; do czterech boków dobudowano trójkondygnacyjne skrzydła, każde na planie kwadratu.

Ta oryginalna konstrukcja, niezwykle nowoczesna jak na owe czasy, była zarówno wytworna, jak i wygodna.

Wnętrze głównego korpusu stanowi trójkondygnacyjna Sala Kominkowa (zwana też myśliwską), z filarem na całej wysokości, ozdobionym porożami jeleni.

Na ścianach zawieszone są portrety Antoniego Radziwiłła, jego córek oraz Chopina. W sali znajduje się także fortepian. W jednym z bocznych pomieszczeń od 1978 roku mieści się Salonik Muzyczny, w którym zgromadzono m.in. odlew dłoni Chopina, jego maskę pośmiertną, fortepian firmy Buchholtz, portrety kompozytora i jego popiersie. Przed pałacem znajduje się popiersie Chopina autorstwa Mariana Owczarskiego. Wokół pałacu rozciąga się park, z fosą i pomnikami przyrody, wśród których dominują dęby.

W Antoninie od 1982 roku odbywa się festiwal chopinowski, noszący od 1987 roku nazwę „Chopin w barwach jesieni”. Tradycyjnie inauguruje go koncert w Ostrowie Wielkopolskim. Ponadto od 1992 roku co dwa lata organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Chopinowski „Chopin dla najmłodszych”.

• • • POTURZYN

Poturzyn leży pomiędzy Telatynem a Dołhobyczowem w powiecie tomaszowskim (woj. lubelskie).

Chopin wybrał się tam latem 1830 roku w „40 milową drogę” do majątku Tytusa Woyciechowskiego. W okazałym parku z niewielkim jeziorem stał dwór z oranżeriami, a w okolicy liczne zabudowania gospodarcze. To były z pewnością bardzo udane wakacje, a w zasadzie około tygodniowy pobyt, wspominany potem jako „poturzyńskie awantury” - odpoczynek w pięknej okolicy w towarzystwie najlepszego przyjaciela, z nieodłącznym muzykowaniem. W tym czasie Fryderyk niezwykle cenił sobie szczerą opinię Tytusa o swoich kompozycjach. Zwierzał mu się w liście: „Twoje jedno spojrzenie po każdym koncercie byłoby mi więcej jak wszystkie pochwały gazeciarzów, Elsnerów, Kurpińskich, Soliwów itd.”. Jest wielce prawdopodobne, że Fryderyk przywiózł do Poturzyna pierwodruk dedykowanych przyjacielowi Wariacji B-dur na temat La ci darem la mano z Don Giovanniego Mozarta.

Z czasów, kiedy Chopin przebywał w Poturzynie, pozostało niewiele. Okazały dwór Tytusa Woyciechowskiego spłonął wraz z wzniesioną przez niego cukrownią w latach czterdziestych XX wieku. Jedynie krajobraz nie uległ zasadniczym zmianom; wokół ciągną się rozległe pola, na których do dziś uprawia się buraki cukrowe. Przetrwały zapuszczone resztki parku ze stawami oraz pozostałości zabudowań gospodarczych i cukrowni.

Nieopodal starej szkoły, w parku pod wierzbą znajduje się płaskorzeźba wykonana przez J. Bulewicza, z następującym tekstem: „Pamięci Fryderyka Chopina, który w Poturzynie gościł u przyjaciela Tytusa Woyciechowskiego w 1830 r., tutejsze pieśni ludu uwożąc w sercu, gdy niebawem opuszczał kraj na zawsze”.

HISTORIA MUZEUM

Trudno dziś osądzić, jak dokładnie wyglądały zabudowania dworskie w Żelazowej Woli w pierwszych trzech dekadach XIX wieku, gdy właścicielami majątku byli Skarbkowie. Literatura przedmiotu dostarcza wielu rozbieżnych i niepotwierdzonych opinii na ten temat. Jedną z nich, bardzo rozpowszechnioną, jest wersja o zniszczeniu dworu w pożarze, który rzekomo wybuchł w czasach wojen napoleońskich. Tak uzasadnia się wykorzystanie do celów mieszkalnych jednej z oficyn. Jednak dokumenty notarialne z 1818 roku wspominają, że majątek Skarbków w Żelazowej Woli składał się z „Dworu, Officyny, Oranżeryi, Stayni i Wozowni”, co oznacza, że w tym czasie w Żelazowej Woli stał jeden dworski budynek mieszkalny i jedna oficyna. Właśnie w niej mieszkali do jesieni 1810 roku Chopinowie i tutaj przyszedł na świat ich syn Fryderyk.

Po hr. Ludwice Skarbkowej Żelazową Wolę przejęli jej synowie, początkowo Fryderyk, później Michał, który w 1834 roku popełnił samobójstwo, a cały majątek zapisał obcej osobie. Dalsza historia tego miejsca nie jest związana z rodziną Skarbków. Wśród następnych właścicieli wymienia się Franciszka Kwiatkowskiego, Józefa Wiśniewskiego, który w 1842 roku sprzedał majątek Henrykowi Peszlowi, a ten w 1856 roku – Pawłowi Jaworskiemu.

W latach 1859-1878 Żelazowa Wola należała do Adama Towiańskiego, syna słynnego filozofa Andrzeja Towiańskiego. Nowy właściciel przebudował oficynę, m.in. obniżył jej dach. Zamierzał utworzyć w niej kaplicę dla miejscowej ludności, połączoną z miejscem pamięci Fryderyka Chopina. W ścianie szczytowej (bocznej) od strony Utraty przebił wejście, które dzisiaj jest otwierane podczas koncertów. W 1879 roku posiadłość stała się własnością Aleksandra Pawłowskiego.

Przełomowym momentem w dziejach tego miejsca była wizyta rosyjskiego kompozytora, pianisty i wielkiego entuzjasty muzyki Chopina Milija Bałakiriewa jesienią 1891 roku. Dzięki inspirującej działalności Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i wstawiennictwu Bałakiriewa 14 października 1894 roku odsłonięto pierwszy na ziemiach polskich pomnik poświęcony Chopinowi. Miał on formę nagrobka, ponieważ tylko na taką zezwoliły ówczesne władze carskie. Od tego momentu można mówić o narodzinach kultu chopinowskiego związanego z Żelazową Wolą. Minęło jednak ponad 30 lat, nim udało się założyć tu muzeum. Od początku XX wieku inicjowano wiele akcji służących spopularyzowaniu miejsca urodzenia Fryderyka Chopina - organizowano liczne koncerty, wycieczki i wystawy, którym towarzyszyły zbiórki pieniędzy, najpierw na wykup oficyny, a potem na utworzenie muzeum. W latach dwudziestych obiektowi oficjalnie przyznano status zabytku o wyjątkowym znaczeniu dla polskiej kultury. W 1929 roku, kiedy dwór Skarbków już nie istniał (około 1920 roku po nadpaleniu został rozebrany), oficynę wraz z niewielką częścią terenu, gdzie stał pomnik Chopina, wykupiło z rąk prywatnych warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina, dzięki pomocy działającego w Sochaczewie Komitetu Chopinowskiego.

Początkowo na „Muzeum Szopenowskie” planowano przeznaczyć tylko dwa pokoje w prawej części oficyny, ponieważ budynek miał pełnić również funkcje mieszkania dla „weteranów muzyki” i pomieścić pokoje gościnne. Remont budynku rozpoczęto wiosną 1931 roku. Po odkryciu oryginalnej substancji zabytkowej zadecydowano jednak, aby odtworzyć jak najwierniej historyczny układ pomieszczeń i kształt bryły (m.in. podniesiono dach). W 1933 roku dobudowano ganek kolumnowy, nadający oficynie charakter dworu szlacheckiego. Zerwano tym samym z kształtem oficyny z początku XIX wieku.

Na potrzeby nowej ekspozycji zgromadzono kolekcję mebli i przedmiotów z epoki oraz pamiątek należących do Chopina i jego rodziny. Sprowadzono też fortepian firmy Pleyel. Przebudowana oficyna miała stanowić centrum parku-pomnika, zaprojektowanego przez prof. Franciszka Krzywdę-Polkowskiego jako zamknięte, indywidualne dzieło sztuki, zrywające z romantyczną wizją Żelazowej Woli.

Wybuch II wojny światowej uniemożliwił dokończenie prac. W jej trakcie wnętrze zabytkowej oficyny uległo poważnym zniszczeniom, część wyposażenia zaginęła, skradziono zabytkowy fortepian. Po zakończeniu wojny, w 1945 roku, powstał Tymczasowy Komitet Opieki nad Domem Chopina w Żelazowej Woli. Jego działalność wkrótce przejął Instytut Fryderyka Chopina.

Do 1949 roku trwały prace nad renowacją budynku, odtworzeniem parku, a także zgromadzeniem kolekcji mebli i przedmiotów z epoki. W setną rocznicę śmierci Chopina odbyła się inauguracja nowej ekspozycji. We wnętrzu przywołano klimat polskiego dworku. Od 1950 roku przez dwa lata Dom Urodzenia Chopina pozostawał pod zarządem Muzeum Narodowego. W latach 1953-2005 opiekę nad majątkiem w Żelazowej Woli sprawowało Towarzystwo im. Fryderyka Chopina.

W 1954 roku pianista i pedagog Zbigniew Drzewiecki zainicjował recitale chopinowskie odbywające się w każdą niedzielę od maja do września. Ponadto w lipcu i sierpniu w soboty odbywają się występy utalentowanych młodych polskich pianistów.

Od 1 sierpnia 2005 Dom Urodzenia Fryderyka Chopina i Park w Żelazowej Woli jest oddziałem Muzeum Fryderyka Chopina w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina w Warszawie.

W 2006 roku NIFC ogłosił konkurs na projekt rewaloryzacji zespołu dworsko- parkowego, który wygrało biuro architekta Bolesława Stelmacha z Lublina. Istniejące budynki przeprojektowano lub zmodernizowano. Powstały też nowe obiekty, o modernistycznej formie, wykonane z naturalnych materiałów i w dużym stopniu przeszklone. Zmieniono również ekspozycję wnętrz zabytkowej oficyny. Zrezygnowano z dużej liczby eksponatów, przenosząc akcent w sferę wyobrażeniową. Otwarcie po rewaloryzacji parku i zmianie ekspozycji stałej w Domu Urodzenia Chopina nastąpiło w 2010 roku w ramach obchodów Roku Chopinowskiego, upamiętniającego dwusetną rocznicę urodzin kompozytora. W 2015 roku otwarto nową ekspozycję stałą.

HISTORIA PARKU

Park w Żelazowej Woli powstawał w latach 1932-37. To jedno z najciekawszych przedsięwzięć z dziedziny ogrodnictwa, jakie zrealizowano w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym. Autorem koncepcji założenia był Franciszek Krzywda-Polkowski, profesor architektury Politechniki Warszawskiej oraz kierownik Katedry Parkoznawstwa i Architektury Krajobrazu w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego - wybitny autorytet w dziedzinie projektowania ogrodów. Park zrywał z ideą sielskiego ogrodu. Został wyodrębniony z kontekstu pejzażu mazowieckiego jako indywidualne dzieło sztuki, cechujące się geometryzacją i rytmiką rozmieszczenia elementów przestrzennych, takich jak mała architektura (pergole, altany, mosty), ścieżki i alejki, zestawionych ze swobodnie i malowniczo kształtowaną roślinnością.

Ostateczny plan zagospodarowania terenu przyjęto w 1932 roku, zaś pierwsze prace w parku rozpoczęto wczesną wiosną 1933 roku. Projekt przewidywał ukształtowanie prawie siedmiohektarowego terenu w taki sposób, by „Dworek Chopina” stanowił w nim główny akcent wyróżniony pod względem kompozycyjnym i nastrojowym. Wytyczono nową drogę dojazdową, wydłużoną na tyle, aby prowadzić zwiedzających do dworku, potęgując doznania artystyczne i duchowe. Uregulowano brzegi Utraty, ukształtowano tarasy, wykorzystano naturalne zagłębienia terenu i stworzono tam zbiorniki wodne. Zaplanowano budowę estrady - miejsca letnich koncertów. W całym parku powstały altany, „schrony” przeciwdeszczowe, pergole (pergola to jeden lub dwa rzędy słupów podtrzymujących konstrukcję oplecioną pnącymi roślinami), ścieżki, alejki, drogi i schodki. Wyznaczono miejsce pod „dom kustosza”, zabudowania gospodarcze, sad i niewielki warzywnik. Odsłonięty w 1894 roku obelisk ku czci Chopina został przeniesiony sprzed budynku w zachodnią część parku, gdzie stanął w otoczeniu drzew. W jego dawnym miejscu utworzono oczko wodne, mające odbijać w tafli fasadę historycznej oficyny.

Koncepcja, według której Krzywda-Polkowski stworzył park, odbiegała od tradycji historycznych ogrodnictwa i nie odtwarzała epoki, w której urodził się Fryderyk Chopin. Głosy sprzeciwu wobec nowoczesnej wizji parku, argumentujące, że wokół miejsca urodzenia kompozytora należy założyć swojski ogród zaściankowy, odparto tezami o rewolucjonizmie i nowatorstwie muzyki Chopina, którym powinien odpowiadać równie śmiały projekt.

Praca Krzywdy-Polkowskiego pozostała niedokończona. Część roślin potrzebowała czasu, by się rozwinąć i dać zamierzony efekt, tymczasem II wojna światowa przerwała ten proces i doprowadziła do dewastacji parku. Po wojnie częściowo odzyskał on swój pierwotny wygląd. Z okazji dwusetnej rocznicy urodzin Fryderyka Chopina został całkowicie odnowiony.

Projekt Krzywdy-Polkowskiego stał się na powrót klarowny. Każdy detal to starannie przemyślana i opracowana koncepcja, w której swobodnie kształtowana roślinność traktowana jest jak tworzywo plastyczne. W połączeniu z elementami małej architektury tworzy osie widokowe, przenikające się plany, prześwity i zaskakujące kompozycje. Zadziwiający oryginalnością i bogactwem roślinności - posadzono tu bowiem kilkanaście tysięcy drzew, krzewów, bylin i roślin cebulkowych - park jest dziełem genialnym, gdzie krajobraz i twórcze dzieło człowieka splatają się w całość.

DOM URODZENIA FRYDERYKA CHOPINA

Rodzina Chopinów zajmowała pomieszczenia oficyny dworu hrabiów Skarbków - skromnego budynku o charakterze mieszkalno-gospodarczym, gdzie obecnie znajduje się muzeum. Budynek pochodzi prawdopodobnie z trzeciej albo czwartej ćwierci XVIII wieku. Podzielony był na dwie części: po prawej stronie znajdowały się pokoje domowników i kuchnia, po lewej - pomieszczenia dla służby i piekarnia. Podział ten stał się inspiracją dla scenariusza nowej ekspozycji otwartej w maju 2015 roku. Skupia się on na dwóch równorzędnych historiach: rodziny Chopinów i Skarbków oraz historii założenia muzeum poświęconego Fryderykowi Chopinowi, które stało się unikatowym parkiem-pomnikiem kompozytora. Zasadniczym elementem ekspozycji są pamiątki po Chopinach oraz inne oryginalne obiekty z epoki, starannie wybrane w trakcie licznych poszukiwań.

Wystawa jest również opowieścią o odbiorze tego miejsca, którą współtworzy społeczeństwo – kolejne pokolenia wielbicieli twórczości Chopina. Dlatego jej część opowiadająca o losach muzeum jest w pewnym sensie hołdem dla osób, dzięki których determinacji możliwe stało się utworzenie Domu Urodzenia Fryderyka Chopina.

Goście zaczynają zwiedzanie od prawej części muzeum. W jej historycznych wnętrzach przenoszą się w czasie do początku XIX wieku. Ekspozycja w pierwszym pomieszczeniu po wejściu z sieni – Pokoju Skarbków – opowiada o bliskich związkach rodzin Skarbków i Chopinów, które wykraczały poza zwyczajne relacje pracownika i pracodawcy. Na przestrzeni lat rodziny składały sobie liczne dowody sympatii. Chopinowie prosili Skarbków na świadków zaślubin, a także na rodziców chrzestnych swych dzieci i wnuka. Rodziny utrzymywały regularny, zażyły kontakt i odwiedzały się nawzajem. Fryderyk Skarbek zawsze pamiętał o imieninach Mikołaja, swojego dawnego wychowawcy, a kompozytor już z Paryża wysyłał chrzestnym życzenia i podarunki. W gablocie znajdującej się w tym pokoju prezentowane są m.in. Polonez g-moll, pierwszy wydany drukiem utwór Chopina, który nosi dedykację dla Wiktorii Skarbek, a także skierowane przez Fryderyka Skarbka powinszowanie z okazji imienin i zaręczyn Ludwiki Chopinówny, siostry kompozytora.

W Pokoju Skarbków w czasach, gdy w Żelazowej Woli mieszkali Chopinowie, znajdowała się kuchnia. Potem stała się ona mieszkaniem Michała Skarbka, kolejnego właściciela majątku. Hipotetyczny wystrój pokoju stworzono na podstawie inwentarza z 1834 roku. Jest on jedynym zachowanym spisem wyposażenia majątku Skarbków. Pomieszczenie zostało urządzone jako pokój do pracy, gdzie właściciel zarządzał majątkiem, ale też mógł odpocząć.

Wyposażono je w:

• sekreterę jednoczęściową fornirowaną brzozą,

• sepet (rodzaj skrzynki z szufladkami służący do przechowywania kosztowności bądź dokumentów), wykonany z dębu i buka, ze stalowymi okuciami,

• krzesło,

• biurko podróżne,

• dwa stoliki, jeden klasycystyczny intarsjowany, drugi w okleinie mahoniowej, częściowo malowany na czarno,

• fotel,

• komódkę trójszufladkową fornirowaną mahoniem,

• lustro w posrebrzanej ramie.

Z Pokoju Skarbków zwiedzający przechodzą do Pokoju Urodzenia Fryderyka Chopina. W czasach kompozytora znajdowały się tu dwie izby. Dzisiaj jest to długie na całą szerokość budynku i niemal puste pomieszczenie, ponieważ jego wystrój potraktowano symbolicznie. Jednymi z elementów oszczędnej ekspozycji są reprodukcje fragmentu metryki chrztu Fryderyka Franciszka Chopina, spisanej 23 kwietnia 1810 roku w kościele w Brochowie, w której podana została data urodzenia 22 lutego, oraz listu Chopina do Towarzystwa Literackiego w Paryżu z 16 stycznia 1833 roku, w którym kompozytor podpisał się „FF. Chopin urodzony 1 marca 1810 we wsi Żelazowa Wola w województwie mazowieckim”. Rodzina również potwierdzała tę datę. Z kolei niektórzy pierwsi biografowie i bliski krąg przyjaciół podawali dzień 1 marca, ale o rok wcześniej. Aktualnie przyjętą datą urodzenia Chopina jest 1 marca 1810 roku.

Pokój Urodzenia Fryderyka Chopina z jednej strony stanowi przestrzeń o walorze emocjonalnym, z drugiej pełni funkcję koncertową, tutaj bowiem od ponad 60 lat odbywają się recitale chopinowskie, przy czym publiczność zgromadzona jest na zewnątrz, a dźwięki fortepianu dobiegają przez okna i drzwi otwarte na taras. Wnętrze jest swoistym sanktuarium, w którym muzyka, wizerunek Chopina, fortepian i kwiaty upamiętniają dzieło i osobę kompozytora.

W trzecim pomieszczeniu w tej części budynku - Pokoju Chopinów - do którego przechodzi się z Pokoju Urodzenia Fryderyka Chopina, mamy do czynienia z próbą historycznej rekonstrukcji pokoju dziennego Chopinów. Znajdują się tu starannie dobrane meble historyczne i inne sprzęty z epoki.

Nic nie wiadomo o wyposażeniu mieszkania rodziców Fryderyka w Żelazowej Woli. Mogły się w nim znajdować meble będące własnością Skarbków, ale Chopinowie mogli też mieć własne wyposażenie. Z pewnością zaś wnętrze urządzono skromnie i w sposób niejednolity stylistycznie, jak w zaproponowanej aranżacji pokoju dziennego. Książki należące do rodziny (jedna z nich jest prezentowana na ekspozycji) zapewne znajdowały się w szafie bibliotecznej.

Na wystrój Pokoju Chopinów składają się:

• stolik w okleinie orzechowej intarsjowany jaworem i śliwą,

• akwaforta Canaletta Krakowskie Przedmieście od kolumny Zygmunta III,

• stół w okleinie orzechowej i cztery krzesła obite tkaniną,

• dębowa serwantka kątowa,

• szkaplerz dwustronny: św. Józef i Matka Boska Częstochowska (olej na blasze miedzianej), namalowany przez nieznanego malarza polskiego w pierwszej połowie XVIII wieku,

• szafka w okleinie mahoniowej, przeszklona, ze złoceniami,

• kanapa empirowa lakierowana,

• kilim,

• praska (komoda).

Po przejściu z Pokoju Chopinów przez sień do lewej części oficyny zwiedzający znajdą się w Pokoju Muzycznym. Tutaj zaczyna się druga część opowieści - historia muzeum poświęconego kompozytorowi. Jego wystrój zainspirowany został przedwojennymi projektami ekspozycji. Znajdują się tu specjalnie zaprojektowane dla potrzeb wystawy meble odwołujące się do stylistyki dwudziestolecia międzywojennego, tkaniny żakardowe i dywan, a także fortepian z epoki, na którym odbywają się koncerty o charakterze kameralnym.

Na ścianach wiszą portrety Fryderyka Chopina, jego rodziców i sióstr. Prezentowane są też m.in. listy kompozytora i pierwodruk Ronda c-moll op. 1.

Część Pokoju Muzycznego zajmuje alkowa, którą po II wojnie światowej błędnie wskazywano jako miejsce, w którym Chopin przyszedł na świat, choć znano przekazy dotyczące prawdziwej lokalizacji mieszkania Chopinów. Z wieloletnią tradycją zerwano w 2007 roku.

Ostatnie dwa pomieszczenia pełnią funkcję informacyjną. To, do którego przechodzi się bezpośrednio z Pokoju Muzycznego, nosi nazwę Historia Oficyny i Muzeum. Ekspozycja przybliża historię skromnej oficyny dworskiej. Opowiada o jej kolejnych przebudowach i funkcjach od czasów, gdy na początku XIX wieku dobra ziemskie Żelazowa Wola stały się własnością hrabiów Skarbków, aż do lat trzydziestych XX wieku, kiedy zaniedbany budynek został przebudowany i przekształcony w muzeum.

W gablocie prezentowany jest dokument potwierdzający zakup majątku Żelazowa Wola przez hr. Ludwikę Skarbek oraz drzeworyt prezentujący dwór Skarbków. Budynek ten, zwany Starym Dworem, stał naprzeciw oficyny, w której urodził się Chopin. Został nadpalony, a następnie rozebrany około 1920 roku.

Można też zapoznać się z makietami przedstawiającymi:

• próbę rekonstrukcji majątku Skarbków w czasach, kiedy w Żelazowej Woli mieszkali Chopinowie,

• wnętrze oficyny w latach 1842-1859, kiedy właścicielem majątku był Henryk Peszel,

• oficynę w drugiej połowie XIX wieku,

• wnętrze oficyny w 1931 roku,

• oficynę po dobudowaniu w 1933 roku ganku kolumnowego.

Znajdują się tu m.in. mapa dóbr ziemskich Żelazowa Wola w 1872 roku, najwcześniejsze przedstawienia oficyny i pokoju, w którym urodził się Fryderyk Chopin, autorstwa Stanisława Lentza (litografie z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1891 roku) oraz fotografia z uroczystości odsłonięcia pierwszego na ziemiach polskich pomnika poświęconego Chopinowi, która odbyła się w Żelazowej Woli 14 października 1894 roku. Prezentowane są też fotografie oficyny z lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, a w kolejnej gablocie – seria akwarel Kazimierza Hugo-Badera, przedstawiająca niezrealizowaną propozycję wystawienniczą.

Ostatni pokój udostępniony zwiedzającym opowiada historię parku-pomnika. Goście poznają założenia parku stanowiącego wraz z Domem Urodzenia Chopina spójną całość.

Na ścianie wisi obraz olejny na płótnie autorstwa Stanisława Czajkowskiego z 1933 roku – Oficyna Chopinowska w Żelazowej Woli przed założeniem parku.

W gablotach znajdują się m.in.:

• akwarela Franciszka Krzywdy-Polkowskiego przedstawiająca wyobrażenie majątku Skarbków z centralnie usytuowanym dworem, symetrycznymi oficynami, folwarkiem, ogrodem i sadem, którą można zestawie z jego niewiele późniejszym planem modernistycznej koncepcji parku zrywającej z romantyczną wizją Żelazowej Woli,

• II Dziennik pracy z lat 1933-1934, otwarty na karcie z zapisami z 25 kwietnia 1934 roku; eksponowane są też zdjęcia z czasu, gdy zakładano park.

PARK-POMNIK

Wejście do Domu Urodzenia Fryderyka Chopina i Parku w Żelazowej Woli prowadzi przez budynek Preludium. Inspiracją dla jego nazwy, a także dla nazw innych obiektów w parku były gatunki muzyczne uprawiane przez Chopina. Preludium oznacza krótki utwór instrumentalny, najczęściej związany z innymi utworami. Chopin nadał swym preludiom samodzielność i artystyczną niezależność miniatury fortepianowej. W Preludium mieszczą się kasy, stanowiska do wydawania audioprzewodników, sala wystaw czasowych, sala multimedialna i sklep z pamiątkami. Budynek zaprojektowano jako parterowy pawilon ogrodowy.

Od wejścia biegnie główna aleja, prowadząca na południowy wschód do Domu Urodzenia Fryderyka Chopina. Zatrzymajmy się u jej początku. Po przeciwnej stronie niż Preludium znajduje się pawilon reprezentacyjno-gościnny Etiuda, z salą kinową na około 80 miejsc i kawiarnią na około 40 osób. Objaśniając nazwę budynku, warto podkreślić, że Chopin komponował etiudy daleko wykraczające pod względem piękna i wyrazu emocjonalnego poza definicję gatunku jako utworu mającego na celu doskonalenie techniki gry na instrumencie.

Zarówno Etiuda, jak i Preludium to nowe obiekty, otwarte w 2010 roku. Budynki umiejscowiono na obrzeżach parku i częściowo wkomponowano w ogrodowy mur. Są jak najdalej odsunięte od zabytkowego dworku, znajdującego się w centrum. Do ich konstrukcji użyto naturalnych materiałów - łamanego, kolorowego polnego granitu do obudowy masywnych ścian oraz klejonego drewna daglezji. Przeszklone od strony parku ściany sprawiają, że budynki robią wrażenie przestronnych. Modernistyczna forma nadaje obiektom współczesny, a zarazem ponadczasowy wyraz.

W pobliżu pawilonu Etiuda znajduje się najnowszy pomnik Chopina w Żelazowej Woli autorstwa Zofii Wolskiej, odsłonięty w 1993 roku. Popiersie kompozytora umieszczone jest na postumencie z piaskowca.

Założenie ogrodowe parku to oryginalna koncepcja układu roślinności i małej architektury ogrodowej. Malowniczego obrazu dopełnia płynąca tędy rzeka Utrata. Park rozciąga się na 7 hektarach powierzchni, a różnorodność gatunków drzew, krzewów i innych roślin sprawia, że ma on charakter niemal ogrodu botanicznego.

Główną aleją idziemy do Domu Urodzenia Chopina. Przed frontem z kolumnowym gankiem, nadającym oficynie charakteru dworku, znajduje się prostokątny basen. Powstał w latach trzydziestych XX wieku po przeniesieniu sprzed oficyny pierwszego na ziemiach polskich pomnika ku czci Fryderyka Chopina. Tutaj też rosną najstarsze parkowe drzewa – kasztanowce, widoczne już na fotografiach z końca XIX wieku.

Na południowy zachód od basenu znajduje się popiersie Chopina wyrzeźbione w piaskowcu przez Stanisława Sikorę, odsłonięte w 1968 roku, a dalej - aleja prowadząca do pomnika przeniesionego sprzed Domu Urodzenia Chopina. Franciszek Krzywda-Polkowski, założyciel parku, tak uzasadniał decyzję o zmianie miejsca: „Zasłaniając dworek wprowadzał on rozdźwięk widoczny i odczuwalny natychmiast. Stojąc przed dworkiem, grał rolę wtórną, objeżdżany i obchodzony wokoło malał i tracił dużo. Teraz nabierze wyrazu właściwego.

W otoczeniu grupy drzew starych, na tle dwóch dębów, w otoczeniu, które staramy się nasączyć nastrojem skupienia, jesteśmy pewni, iż zyska ten pomnik więcej powagi”. Pomnik ma formę obelisku, czyli wysokiego czworobocznego słupa zwężającego się ku górze i ściętego u szczytu. Znajduje się na nim medalion z popiersiem Chopina oraz napis „F. Chopin 22 II 1810”, a poniżej lira otoczona liśćmi. Pomnik zaprojektował Bronisław Żochowski-Brodzic, a wizerunek kompozytora, według medalionu J.-F.-A. Bovy'ego, wykonał Jan Wojdyga. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 14 października 1894 roku.

Na południe od obelisku znajdziemy tzw. Staw za pomnikiem - prostokątny basen, większy niż ten przed dworkiem. Przed założeniem parku był w tym miejscu głęboki dół z wodą, być może służący do przechowywania ryb.

Jesteśmy blisko rzeki. Na południe od Stawu za pomnikiem, po drugiej stronie Utraty, w części parku zwanej Kępą lub Wyspą, stoi okrągła pergola. Biegnie od niej alejka, na której końcu znajduje się przestronna altana, zwana Altaną na Kępie, zaprojektowana przez Krzywdę-Polkowskiego. Jej architektura nawiązuje do stylu zakopiańskiego.

Do tej części parku można się dostać dwoma mostami, noszącymi nazwy tańców komponowanych przez Chopina: Polonez i Mazurek. Mosty różnią się od siebie.

Mazurek, zbudowany w latach trzydziestych XX wieku, to most łukowy, z barierkami z pionowych drewnianych listew. Polonez, który postawiono przed 2010 rokiem, jest całkowicie zabudowany po bokach i prosty jak kładka.

Jeśli przejdziemy mostem Polonez na północ, to dalej, aleją zwaną Zygzakiem ze względu na jej przebieg dojdziemy do popiersia Chopina dłuta Sikory w pobliżu Domu Urodzenia Chopina. Teraz, jeżeli skierujemy się na północny zachód, natrafimy na miejsce zwane Altaną pod Jesionem. Stanowi ona jakby przedłużenie pergoli - ocienionej alei - powstałej według koncepcji Krzywdy- Polkowskiego. Pergola znajduje się za zabytkowym budynkiem od strony Utraty, czyli od południa. W tym miejscu w 1984 roku złożono duży czerwony głaz granitowy z wyrytym nazwiskiem Franciszka Krzywdy-Polkowskiego dla upamiętnienia jego zasług.

Zatrzymajmy się przy południowej, bocznej ścianie Domu Urodzenia Chopina.

Jest tu taras z ławkami (można go zobaczyć na planie Domu Urodzenia Fryderyka Chopina). Po drugiej stronie ściany znajduje się Pokój Urodzenia Fryderyka Chopina. W tym wnętrzu pianiści dają recitale, których słucha publiczność na tarasie i w alejkach parkowych.

Za Domem Urodzenia Chopina od strony wschodniej wytyczono tzw. Krąg - prawie koliste założenie parkowe na osi kompozycyjnej przecinającej dworek. Tutaj znajdował się dawny salon ogrodowy, obecnie noszący nazwę Nokturn, od nastrojowych Chopinowskich miniatur fortepianowych – „pieśni nocy”, śpiewnych i marzycielskich.

Na Kręgu znajdują się dwie altany, a pomiędzy nimi przebiega prosta aleja, przy której stoi rzeźba Chopina z brązu według projektu Józefa Gosławskiego, odsłonięta w 1969 roku. Przed pomnikiem zakwitają bladożółte róże odmiany Fryderyk Chopin, wyhodowanej przez hodowcę z Poznania.

Na południe od rzeźby i Kręgu park schodzi tarasowo ku stawowi z wybudowaną na nim sceną letnią, a dalej – ku rzece. Scena otrzymała nazwę Barkarola, od Barkaroli Fis-dur op. 60 Chopina, późnego utworu kompozytora, nawiązującego do pieśni weneckich gondolierów.

INFORMACJE PRAKTYCZNE

Dom Urodzenia Fryderyka Chopina i Park w Żelazowej Woli

Oddział Muzeum Fryderyka Chopina w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina w Warszawie

Żelazowa Wola 15, 96-503 Sochaczew tel.: +48 46 863 33 00 e-mail: zelazowawola@nifc.pl

www.chopin.nifc.pl ,  www.chopin.museum.pl

Od 1 kwietnia do 30 września muzeum jest otwarte w godzinach 9.00-19.00,

a od 1 października do 31 marca w godzinach 9.00-17.00 (ostatni zwiedzający są wpuszczani 45 minut przed godziną zamknięcia).

W poniedziałki muzeum jest nieczynne (park otwarty).

Od początku maja do końca września w każdą niedzielę odbywają się dwa recitale chopinowskie – o godz. 12.00 i o godz. 15.00.

W lipcu i sierpniu w soboty, w godzinach 12.00 i 15.00, odbywają się koncerty z cyklu „Prezentacje Młodych Pianistów”.

Do Żelazowej Woli najłatwiej dostać się koleją do Sochaczewa, a potem autobusem ZKM z Sochaczewa (przystanek przy dworcu PKP).

Można też wykupić pakiet ChopinPASS, zawierający opłacone wstępy do Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie oraz do Domu Urodzenia Fryderyka Chopina i Parku w Żelazowej Woli, a także bezpośredni transport pomiędzy tymi placówkami. Przejazd odbywa się komfortowym ośmioosobowym minibusem. Kursy do Żelazowej Woli i z powrotem realizowane są od wtorku do niedzieli: w dni powszednie o godz. 11.00, natomiast w dni, w które odbywają się recitale w Żelazowej Woli - o 10.30 oraz o 13.00. Punkt odjazdu z Warszawy zlokalizowany jest przy Pałacu Kultury i Nauki (parking pomiędzy Salą Kongresową oraz Muzeum Techniki).

Pakiet ChopinPASS można nabyć w kasach w Pałacu Kultury i Nauki, Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie, a także online na stronie www.chopinpass.com.

KALENDARIUM  WAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ ZWIĄZANYCH Z ŻELAZOWĄ WOLĄ

• 1579

Pierwsze wzmianki o Żelazowej Woli – płatnikami podatków z łanów kmiecych są wówczas bracia Piotr i Paweł Żelazo.

• 1741

Właścicielami dóbr ziemskich Żelazowa Wola jest rodzina Paprockich; po śmierci stolnika i podchorążego płockiego Adama Paprockiego majątek przechodzi w ręce starosty sochaczewskiego pułkownika Waleriana Łuszczewskiego.

• 1771

Właścicielem Żelazowej Woli, Dzięglewa, Chodakówka, Mostków, Orłów i Drozdów zostaje Adam Lasocki, kasztelan sochaczewski.

• 1784

Piotr Łuszczewski, sędzia sochaczewski i szambelan królewski staje się właścicielem Żelazowej Woli, a jego brat Ignacy - właścicielem Orłów.

• 1798/1799

Ludwika z Fengerów hrabina Skarbkowa kupuje od Piotra Łuszczewskiego Żelazową Wolę, Dzięglewo i Chodakówek.

• 1800/1801

Hrabina Skarbkowa nabywa od Ignacego Łuszczewskiego leżącą po drugiej stronie rzeki Utraty wieś Orły, dezertę Drozdy i Mostki.

• 1800-1805

Do Żelazowej Woli przybywa Tekla Justyna Krzyżanowska.

• 1801

Kacper Skarbek (ścigany przez wierzycieli) opuszcza Żelazową Wolę.

• 1802

Mikołaj Chopin przyjmuje w Żelazowej Woli posadę guwernera dla czwórki dzieci Ludwiki i Kacpra Skarbków: Fryderyka, Anny Emilii, Anastazego Teodora i Michała (najmłodszy Kazimierz zmarł w wieku ok. 5 lat).

• 1806

28 czerwca - Justyna z Krzyżanowskich i Mikołaj Chopin biorą ślub w kościele p.w. śś. Rocha i Jana Chrzciciela w Brochowie.

Publiczne ogłoszenie rozwodu Ludwiki i Kacpra Skarbków.

• 1810

22 lutego lub 1 marca – w Żelazowej Woli na świat przychodzi Fryderyk Franciszek Chopin.

23 kwietnia – w kościele w Brochowie ma miejsce dopełnienie chrztu małego Fryderyka – jego rodzicami chrzestnymi są Anna Emilia Skarbkówna i Franciszek Grembecki (występujący prawdopodobnie w zastępstwie przebywającego w Paryżu Fryderyka Skarbka).

Jesień – Chopinowie z córką Ludwiką (ur. 6 kwietnia 1807) i małym Fryderykiem przenoszą się do Warszawy, po uzyskaniu przez Mikołaja (od 1 października) posady nauczyciela w Liceum Warszawskim. Otrzymują służbowe mieszkanie początkowo na Krakowskim Przedmieściu 411.

• 1818

25 maja – Ludwika Skarbkowa dokonuje podziału majątku – właścicielem dóbr Żelazowa Wola zostaje najstarszy syn Fryderyk Skarbek.

18 lipca – ślub Fryderyka Skarbka z Praksedą Gzowską.

• 1820

11 kwietnia – w kościele w Brochowie ślub Anny Skarbkówny i Idziego Stefana Wiesiołowskiego herbu Ogończyk, właściciela dóbr Strzyżewo w powiecie krotoszyńskim (w Wielkim Księstwie Poznańskim).

• 1825

3 czerwca – właścicielem dóbr Żelazowa Wola zostaje Michał Skarbek;

Orły, Drozdy i Mostki zostają własnością Fryderyka Skarbka (notarialne potwierdzenie 15 kwietnia 1828 roku).

24 grudnia - Fryderyk Chopin w Wigilię pisze z Żelazowej Woli do przyjaciela Jana Białobłockiego list, który jest obecnie jednym z nielicznych świadectw świadczących o bliskich kontaktach rodziny Chopinów i Skarbków.

• 1826

Lipiec/sierpień – wspólny wyjazd rodziny Skarbków i Chopinów na kurację do Dusznik (Bad Reinertz).

• 1827

31 grudnia – w wieku 62 lat umiera hrabina Ludwika z Fengerów Skarbkowa.

• 1830

Sierpień – ostatnie wakacje Fryderyka Chopina u Michała Skarbka w Żelazowej Woli.

• 1831

Marzec – Michał Skarbek w stopniu podporucznika bierze udział w walkach powstania listopadowego.

• 1832

6 sierpnia – Fryderyk Skarbek sprzedaje majątek Orły Feliksowi Przedpełskiemu.

22 listopada – Ludwika z Chopinów i Józef Kalasanty Jędrzejewicz wstępują w związek małżeński - ceremonia ślubna odbywa się w kościele w Brochowie (świadkami są Michał Skarbek i Stefan Wiesiołowski), a przyjęcie weselne urządzono w Żelazowej Woli.

• 1834

lipca – Michał Skarbek popełnia samobójstwo.

• 1835

Spadkobiercą całego majątku Michała Skarbka, na mocy testamentu, zostaje Franciszek Kwiatowski.

23 czerwca – Żelazowa Wola, Dzięglewo, Chodakówek i Budy Żelazowskie za sumę 163 tys. zł „w monecie grubej srebrnej” stają się własnością Józefa Wiśniewskiego, byłego majora Wojsk Polskich.

• 1842

15 czerwca – Żelazową Wolę kupuje Henryk Peszel, dawny sąsiad Michała Skarbka, mieszkający we wsi Tułowice (za 174 tys. zł „w grubej, srebrnej, brzęczącej monecie”).

• 1856

Właścicielem Żelazowej Woli (za 45 tys. rubli srebrem) zostaje Paweł Jaworski, sędzia pokoju okręgu i miasta Warszawy, właściciel Hotelu Rzymskiego i Litewskiego w Warszawie.

• 1859

13 października – nowym właścicielem Żelazowej Woli zostaje Adam Towiański - syn słynnego mistyka Andrzeja Towiańskiego.

• 1863

10 grudnia – Adam Towiański sprzedaje Żelazową Wolę Janowi Kantemu Kobylańskiemu, „mecenasowi i obrońcy przy warszawskich departamentach rządzącego senatu”, za kwotę 73,5 tys. rubli.

• 1864

20 maja – zostaje spisany dokument unieważniający akt kupna Żelazowej Woli przez Jana Kantego Kobylańskiego - właścicielem ponownie zostaje Adam Towiański.

• 1867

Uwłaszczenie części gruntów w Żelazowej Woli – na własność włościan przechodzą 24 osady o łącznej powierzchni prawie 141 ha.

• 1868

Towiański dzierżawi młyn na rzece Utracie, istniejący w czasach pobytu w Żelazowej Woli rodziny Chopinów.

• 1879

Lipiec – Żelazowa Wola przechodzi w ręce dwóch małżeństw: Zofii z Chmielińskich i Leopolda Malinowskich oraz Bolesławy z Łapińskich i Aleksandra Pawłowskich.

• 1891

Pawłowski odkupuje część majątku należącego do małżeństwa Malinowskich i staje się właścicielem Żelazowej Woli.

Październik – „odkrycie” Żelazowej Woli przez Milija Bałakiriewa, rosyjskiego kompozytora, pianisty i pedagoga, wielkiego miłośnika muzyki Fryderyka Chopina.

8 listopada – wycieczka do Żelazowej Woli członków Komitetu Towarzystwa Muzycznego; pierwsze plany zakupu budynku od Aleksandra Pawłowskiego i wyboru miejsca na postawienie pomnika ku czci Chopina.

24 listopada – Komitet Towarzystwa Muzycznego występuje z prośbą do Aleksandra Pawłowskiego o pisemne potwierdzenie zgody na budowę pomnika.1892

1 lutego – Komitet Towarzystwa Muzycznego zwraca się do gubernatora warszawskiego o pozwolenie na budowę pomnika Chopina w Żelazowej Woli.

• 1894

1 maja – Towarzystwo Muzyczne organizuje w Warszawie koncert, z którego dochód (wraz z pieniędzmi z występów na prowincji i darów najwybitniejszych obywateli, m.in. Ignacego Jana Paderewskiego) pozwolił zgromadzić niemal całą sumę potrzebną na pokrycie kosztu wystawienia pomnika.

8 października – gubernator warszawski wydaje zgodę na odsłonięcie pomnika Chopina w Żelazowej Woli.

13 października – uroczystość odsłonięcia pomnika ku czci Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli.

• 1895

W pokoju, „w którym prawdopodobnie urodził się Chopin” (w narożu południowozachodniej oficyny) zostaje umieszczona Księga Pamiątkowa, w której dokonują wpisów osoby prywatne i grupy odwiedzające Żelazową Wolę; stopniowy wzrost popularności tego miejsca.

• 1903

9 lipca – umiera Aleksander Pawłowski. Żelazowa Wola staje się własnością jego dzieci: Aleksandra Brunona, Ireny, Zygmunta, Marii Władysławy i niepełnoletniej Anny (Aliny).

• 1914-1915

W okresie od jesieni 1914 do lata 1915 okolice Sochaczewa stają się terenem zaciętych walk I wojny światowej; prawdopodobnie w tym czasie spłonął stary młyn nad Utratą, istniejący w czasach Chopina.

• 1916

11 czerwca – inauguracyjna wyprawa zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Krajoznawcze – wznowienie wycieczek do Żelazowej Woli.

• 1917

Pożar Starego Dworu – prawdopodobnie budynek został zniszczony częściowo, gdyż o zamieszkaniu w nim wspomina się w dokumentach z 1919 roku (przypuszczenia, że został spalony z powodu działań wojennych są mało prawdopodobne, gdyż w roku 1917 na tym terenie nie było żadnych potyczek wojsk); Stary Dwór został rozebrany prawdopodobnie wiosną 1920 roku.

• 1919

18 grudnia – Aleksander Brunon Pawłowski sprzedaje Żelazową Wolę spółce utworzonej przez Józefę i Rocha Szymaniaków, Wawrzyńca Filipiaka i Szczepana Zygmunciaka.

• 1920

Początek starań o wykup Żelazowej Woli z rąk prywatnych. Wawrzyniec Filipiak odsprzedaje swoją część Żelazowej Woli Stanisławowi Pisarkowi.

11 grudnia – memoriał inż. Franciszka Wilczkowskiego wystosowany do wojewody warszawskiego, w którym przedstawiono ówczesną sytuację „domku Chopina” oraz pierwszy raz sformułowano postulaty dotyczące przyszłości Oficyny (m.in. utworzenie tam szkoły podstawowej).

Pod koniec roku właścicielami całego terenu zostają Józefa z Kamińskich i Roch Szymaniakowie.

• 1924

29 października – „Oficyna Chopinowska” zostaje wpisana do państwowego inwentarza zabytków sztuki i kultury jako „Dworek Szopena” w Żelazowej Woli.

• 1926

Z inicjatywy starosty sochaczewskiego Józefa Ołpińskiego i Kazimierza Hugo-Badera w Sochaczewie zawiązuje się Komitet Chopinowski, który skupia m.in. okolicznych ziemian. Przewodniczy mu dr W. Czerwiński, a następnie Zygmunt Brudziński.

28 maja – Roch Szymaniak wyraża pisemną zgodę na odsprzedanie części swoich gruntów, tzn. działki wynoszącej około 6 mórg, na której stoi oficyna i pomnik Chopina.

Maj – młody warszawski architekt Juliusz Żakowski rozpoczyna prace nad projektem przebudowy domu Chopina. W grudniu tegoż roku przedstawia kosztorys niezbędnych prac, które mają nadać oficynie nowy wygląd.

13 października – przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym utworzono Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina, któremu przewodniczy książę Władysław Światopełk Czetwertyński.

• 1928

Koniec roku – Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina uzyskuje pożyczkę w wysokości 40 tys. zł na zakup ziemi wraz z pomnikiem i oficyną. Całą potrzebną kwotę pozyskano od czterech banków oraz okolicznych ziemian, posiadających majątki w powiecie sochaczewskim.

1 listopada - Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina reprezentowane przez Zygmunta Brudzińskiego uzyskuje przyrzeczenie sprzedaży 6 morgów ziemi w Żelazowej Woli, na których mieści się pomnik Chopina oraz dom jego urodzenia.

• 1929

28 stycznia – spisanie aktu sprzedaży terenu wraz z oficyną w Żelazowej Woli (powierzchnia działki zostaje oszacowana na 34 ary i 140 mkw.) – Żelazowa Wola staje się własnością Towarzystwa Przyjaciół Domu Chopina.

• 1930

Marzec – w Sochaczewie zawiązuje się ośmioosobowy Komitet Budowy Domu Chopina w Żelazowej Woli; patronat nad nowo utworzonym Komitetem przyjął prezydent Ignacy Mościcki.

31 maja – wizyta prezydenta Ignacego Mościckiego w Żelazowej Woli. Gipsowa maska pośmiertna Chopina (depozyt Kazimierza Hugo-Badera) zostaje pierwszym eksponatem powstającej ekspozycji w pustym i niewykończonym wnętrzu oficyny.

• 1931

Rozpoczęcie prac remontowych oficyny w Żelazowej Woli według koncepcji Juliusza Żakowskiego; w tym czasie wydzielono niefortunną „alkowę”, którą w przeszłości uznano za miejsce urodzenia Fryderyka Chopina.

We wrześniu zostaje ukończony remont oficyny - budynek nabiera cech skromnego dworku szlacheckiego.

Jesień – wstępne badania i pomiary terenu, w związku z zakładaniem parku w Żelazowej Woli; projekt powierzono architektowi prof. Franciszkowi Krzywdzie-Polkowskiemu, kierownikowi Katedry Parkoznawstwa i Architektury Krajobrazu w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

• 1932

25 lutego – zawiązuje się Komitet Dni Chopinowskich w Polsce, któremu przewodniczy gen. Kazimierz Sosnkowski, a protektorat nad organizacją przyjmuje premier Ignacy Jan Paderewski. Komitet, wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół Domu Chopina, zamierza m.in. doprowadzić wygląd Żelazowej Woli do stanu odpowiadającemu epoce, w której żył kompozytor oraz zebrać fundusze umożliwiające wykupienie dalszych terenów ogrodu wokół oficyny w celu założenia parku oraz odgrodzenia murowanym parkanem (planowano uregulowanie rzeki Utraty na całej długości w obrębie parku).

• 1932-1939

Prace związane z zakładaniem parku w Żelazowej Woli oraz początek urządzania ekspozycji nowego muzeum w „Oficynie Chopinowskiej”.

• 1933

8 lipca – Komitet Dni Chopinowskich nabywa od Rocha Szymaniaka kolejne działki (powiększając teren przyszłego muzeum w Żelazowej Woli) oraz tereny należące do Towarzystwa Przyjaciół Domu Chopina, stając się tym samym właścicielem Żelazowej Woli. Do Oficyny dobudowany zostaje ganek.

• 1939-1945

Wybuch II wojny światowej uniemożliwia otwarcie muzeum i parku w Żelazowej Woli (zaplanowane na maj 1940 roku).

W „Oficynie Chopinowskiej” urządzono sanatorium i miejsce rehabilitacji rannych, następnie szpital polowy dla żołnierzy niemieckich. Następuje dewastacja budynku i rozgrabienie ekspozycji.

• 1945

Początek żmudnych prac związanych z renowacją budynku i odtworzeniem parku; Instytut Fryderyka Chopina rozpoczyna starania o formalne przejęcie opieki nad Żelazową Wolą.

17 października – uroczystości w Żelazowej Woli związane z przewiezieniem do Warszawy ukrytego na czas wojny w Milanówku serca Fryderyka Chopina.

• 1946

5 września – „Dworek Chopina” w Żelazowej Woli, wraz z otaczającym go parkiem, zostaje uznany za zabytek i przekazany pod zarząd Państwa; opiekę nad całym założeniem obejmuje Instytut Fryderyka Chopina, przekształcony w 1950 roku w Towarzystwo im. Fryderyka Chopina.

Listopad – zakończenie remontu oficyny.

• 1947-1949

Nad nową aranżacją wnętrz dworku pracuje inż. architekt Mieczysław Kuzma; wykorzystanie powstałych jeszcze w latach trzydziestych nazw poszczególnych pomieszczeń związanych z rodziną Chopinów.

• 1950-1953

Żelazowa Wola pod zarządem Muzeum Narodowego.

• 1953-2005

Opiekę nad dworkiem i parkiem ponownie sprawuje Towarzystwo im. Fryderyka Chopina.

• 1954

Kolejny remont i odnowienie pokoi w oficynie; opracowanie nowego programu muzealnego utrwalającego „fantazyjne” określenia pomieszczeń, w tym słynnej „alkowy”.

• 1968

Nowa ekspozycja wykorzystująca dotychczasowe eksponaty znajdujące się w oficynie.

• 2005

9 czerwca – na mocy trójstronnego porozumienia między Ministerstwem Kultury, Towarzystwem im. Fryderyka Chopina i Narodowym Instytutem

Fryderyka Chopina pieczę nad Domem Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli (tak brzmi obecnie oficjalna nazwa muzeum) przejmuje NIFC.

• 2007

W związku z rocznicą 200-lecia urodzin kompozytora i ogłoszeniem 2010 Rokiem Chopinowskim, w Żelazowej Woli trwają szeroko zakrojone prace remontowo-budowlane w parku, jak i wewnątrz oficyny – opracowana jest nowa ekspozycja muzealna.

• 2009

9 marca – Narodowy Instytut Fryderyka Chopina zostaje prawnym właścicielem całego założenia w Żelazowej Woli.

• 2010

7 maja – inauguracja nowego muzeum Parku i Domu Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli.

Udostępniamy obraz płyty CD dołączonego do Publikacji.

Zawartość płyty można odtworzyć programem Amis, który jest bezpłatny i można go pobrać ze strony: http://www.daisy.org/amis/download