O mapach

Fragment pracy magisterskiej:

2. Mapa Lasek dla niewidomych i słabowidzących

2.1 Zakład dla Niewidomych w Laskach

2.1.1 Działalność Zakładu dla Niewidomych

W Laskach pod Warszawą znajduje się Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla　Dzieci Niewidomych. Placówkę na terenie dawnego folwarku zaczęła organizować arystokratka Róża Czacka (1876 – 1961), która w wieku dwudziestu dwóch lat sama straciła wzrok. W latach 1910-1911 założyła ona Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi, a w 1918 roku założyła Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża, które do dziś jest filarem pomocy niewidomym.

Na początku wybudowano jeden dom, w którym zamieszkało trzydzieści osób, ale już dziesięć lat　później dziesięć budynków mieszkalnych stało się domem dla trzystu osób. Wzniesiono także budynki gospodarcze, powstały ogrody warzywne, sady oraz gospodarstwo rolne. Za　sprawą powstałego Ośrodka zaszły również zmiany w najbliższej okolicy. Od samego początku Zakład miał stanowić placówkę wzorcową dla innych podobnych mu ośrodków, a także być centrum badań naukowych i　miejscem szkolenia pracowników. W 1939 roku Zakład, pomimo znacznych zniszczeń, prowadził szpital polowy. Po　wojnie Zakład został szybko odbudowany, a dzięki licznym darowiznom, szczególnie amerykańskiej Polonii powstały nowe budynki, gdzie ulokowano przedszkole, szkołę, internat, warsztaty, zaplecze techniczne, a także Dom Przyjaciół Niewidomych.

W listopadzie 2007 roku spłonął budynek szkoły, z którego udało się uratować jedynie niektóre pomoce naukowe, ławki i krzesła. Po tym wydarzeniu prawie setka dzieci uczyła się w　przedwojennym budynku dawnego internatu dla dziewcząt. Dzięki pomocy napływającej z　całego świata możliwa była budowa nowej szkoły, zamiast odbudowy spalonej części budynku. Zdecydowano się na parterowy budynek, gdyż korzystanie ze schodów jest trudne dla niewidomych uczniów. Zastosowano rozwiązania ułatwiające poruszanie się m.in. poszerzone w　stosunku do standardowych korytarze, przy ścianach umocowano poręcze, a　na　podłogach umieszczono ścieżki o różnych fakturach.

Ośrodek posiada także swoje filie. Pierwsza z nich znajduje się w Rabce-Zdroju, gdzie działa szkoła podstawowa dla dzieci niewidomych z lekkim upośledzeniem umysłowym. Drugą jest oddział wspomagania rozwoju dziecka niewidomego w Gdańsku-Sobieszewie.

Podstawową placówką Zakładu jest Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, który prowadzony jest przez Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi i posiada uprawnienia szkół publicznych. Podopiecznymi Zakładu jest około trzystu osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności z powodu utraty wzroku. Około 70% wychowanków oprócz utraty wzroku cierpi także na lekkie upośledzenie umysłowe.

Najmłodsze dzieci w wieku przedszkolnym zaczynają pracować ze specjalistami w Dziale Wczesnego Wspomagania Rozwoju Niewidomego Dziecka. Kolejne etapy edukacji realizowane są　w szkole podstawowej i gimnazjum. Programy tych szkół opierają się na zasadach stosowanych w szkołach specjalnych, ale uwzględnione się także specyficzne metody i formy pracy, które uwzględniają potrzeby niewidomych uczniów. Dalsza nauka może być kontynuowana w Laskach w　ramach szkół ponadgimnazjalnych.

2.1.2 Układ przestrzenny Zakładu w Laskach i jego otoczenia

Zakład położony jest na obrzeżach miejscowości Laski, w której dominuje zabudowa jednorodzinna . Miejscowość skupiona jest wokół ulicy 3. Maja i odchodzących od niej bocznych dróg, często gruntowych. Centrum miejscowości stanowi kościół i otaczające go sklepy, znajdujące się przy skrzyżowaniu wcześniej wspomnianej ulicy 3. Maja i Jana Wieczorka. Skrzyżowanie zostało kilka lat temu przebudowane na rondo o nietypowym kształcie.

Budynki Zakładu dla Niewidomych rozmieszczone są na północ oraz na południe od ulicy Brzozowej. Część północna i południowa połączone są drogą, która niegdyś była otwarta dla ruchu kołowego, natomiast dzisiaj przeznaczona jest jedynie dla pieszych. Aktualnie na kilkudziesięciohektarowym terenie Zakładu znajduje się siedemdziesiąt budynków. Ze względu na to, że rozrastający się na przestrzeni lat Zakład nie rozwijał się według wcześniej ustalonego planu zagospodarowania, jego układ przestrzenny jest nieregularny. Istnieją fragmenty, gdzie zabudowa jest ciasno rozmieszczona oraz takie, gdzie wolnej przestrzeni jest więcej. Budynkiem, który najlepiej odzwierciedla taki rodzaj rozwoju jest internat dziewcząt, którego kształt jest bardzo nieregularny stanowiąc połączenie starego budynku i nowej części powstałej w ostatnich latach.

2.2 Redakcja mapy Lasek

2.2.1 Przeznaczenie mapy

Mapę przygotowano z myślą o słabowidzących i niewidomych uczniach Zakładu w　Laskach i ich potrzebie poznania najbliższej przestrzeni. Mapy używane będą w trakcie zajęć z orientacji przestrzennej w　szkole, a także bezpośrednio w terenie podczas ćwiczeń praktycznych. W　toku rozmów z　s.　E.　Więckowską ustalono, że celem przedstawienia Zakładu oraz jego okolic w użyteczny sposób istnieje konieczność opracowania trzech odrębnych arkuszy map:

• “Mapa Lasek” – przedstawia położenie Zakładu oraz zabudowę jednorodzinną miejscowości. W środkowej części arkusza znajduje się　rondo oraz kościół. Ze　względu na rozmieszczenie obiektów arkusz zorientowano poziomo.
• “Mapa Lasek – Zakład” – przedstawia zabudowania Zakładu. Ma na celu ukazanie rozmieszczenia budynków i relacji przestrzennych między nimi z　równoczesnym ukazaniem łączących je dróg i ścieżek. Ze względu na　wydłużony południkowo kształt terenu Zakładu arkusz zorientowano pionowo.
• “Mapa Lasek – rondo” – przedstawia rondo obok kościoła znajdującego się　w　centrum miejscowości. Mapa ma ułatwiać poruszanie się w okolicach kościoła oraz zapoznanie uczniów z układem ronda, które z powodu nieregularnego kształtu może być kłopotliwe dla poruszających się samodzielnie niewidomych. Ze względu na　rozmieszczenie obiektów arkusz zorientowano poziomo.

2.2.2 Format arkusza

Wielkość arkusza została zdeterminowana metodą druku, kanadyjska drukarnia E.　Anczurowskiego umożliwia skorzystanie z　następujących formatów

• 11 cali x17 cali (279,4x431,8 cm);
• 11 cali x11,5 cala (279,4x292,1 mm);
• 8,5 calax11 cali (215,9x279,4 mm).

Ostatecznie wybrany został pierwszy z nich ze względu na jego podobieństwo do　formatu A3　(420x297 mm).

2.2.3 Metoda druku

Podobnie jak w przypadku mapy Wisły dla　niewidomych zredagowanej w 2010 roku przez A. Płatek, zdecydowano się na wydruk przygotowanej mapy metodą termograficzną w kanadyjskiej drukarni dr　E.　Anczurowskiego. Mapy drukowane tą　metodą opracowywane są w programie graficznym (np.　CorelDRAW) (A. Płatek, 2010). Odpowiednio przygotowany plik może zostać wydrukowany – ciekły atrament obsypywany jest proszkiem, który puchnie pod wpływem temperatury. Osobno drukuje się wypukły rysunek brajlowski i płaski rysunek kolorowy.

Projektowane na rysunku linie nie powinny być zbyt cienkie, w przeciwnym razie proszek nakładany na mokry atrament nie przykleja się bądź też grudki proszku naklejają się　nierówno.

Wydrukowany tą metodą obraz posiada wady: napisy brajlowskie widoczne są dla osób słabowidzących co może obciążać wizualnie mapę i może utrudniać jej odczytywanie. Trudnością dla osób słabowidzących jest również to, że uwypuklone czarne elementy mają na wydrukach szary odcień, a tym samym są słabiej widoczne. Z redakcyjnego punktu widzenia trudności sprawia również brak możliwości umieszczenia w tym samym miejscu napisów przeznaczonych dla　słabowidzących oraz niewidomych przez co ostatecznie opisy zajmują dużą powierzchnię.

2.2.4 Skala i obszar planu

Ze względu na wielkość arkuszy oraz ich przeznaczenie przyjęto różne skale. W przypadku arkusza “Mapa Lasek” jest to 1:6430, Mapa Lasek – Zakład” to 1:2820, natomiast “Mapa Lasek – rondo” jest to 1:570.

2.2.5 Treść mapy

Treść map w przypadku poszczególnych arkuszy jest odmienna, co uwarunkowane jest przede wszystkim różnym przeznaczeniem map i odmienną skalą. Starając się　zachować ciągłość prezentacji treści na wszystkich mapach powtarzają się te same faktury.