O Atlasie
SŁOWO WSTĘPNE
Wydanie szkolnego Atlasu Geograficznego Polski jest wynikiem wieloletniej współpracy Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii oraz Polskiego Związku Niewidomych. Prace nad tą publikacją były prowadzone przez Zespół Konsultacyjny do Spraw Opracowywania Map dla Niewidomych i Słabowidzących, powołany przy Głównym Geodecie Kraju, w skład którego wchodzą geografowie, kartografowie, tyflopedagodzy, osoby niewidome, słabowidzące i widzące.
Atlas jest pierwszą tego typu publikacją w Polsce oraz jednym z większych pod względem zakresu treści i bardziej nowatorskich atlasów tyflolologicznych na świecie. Istotną cechą atlasu jest takie przedstawienie treści, by mapy były czytelne dla osób niewidomych, słabowidzących i widzących. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu technologii druku na specjalnym papierze eksplozyjnym, pozwalającej na połączenie wypukłych elementów treści z barwnymi powierzchniami.
Treść atlasu dostosowana jest do programu nauczania w gimnazjum, zatwierdzonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu. Większość map może jednak służyć również młodszym uczniom, a i dorosły Czytelnik z pewnością znajdzie w nim wiele ciekawych informacji. Intencją autorów było jak najlepsze dostosowanie publikacji do specyficznych potrzeb i możliwości Czytelników.
W Atlasie znajduje się 25 plansz mapowych, pogrupowanych w bloki tematyczne. Atlas otwiera plansza, która ma za zadanie przygotować Czytelnika do korzystania z dwóch pierwszych części atlasu, poświęconych Polsce. Znajdująca się na niej mapa przedstawia granice kraju, wybrane miasta i rzeki. Elementy te zostały umieszczone na wszystkich mapach Polski. Na pierwszej planszy znajdują się również objaśnienia zastosowanych znaków. Znaki te na większości kolejnych plansz zostały pominięte w legendzie z powodu braku miejsca.
Pierwsze dwie części atlasu: „Środowisko przyrodnicze” oraz „Społeczeństwo i gospodarka” przedstawiają zagadnienia dotyczące Polski. Ostatnia część, zatytułowana „Polska w Europie”, pokazuje nasz kraj w szerszym kontekście geograficznym i politycznym.
Poszczególne części atlasu zostały wyróżnione graficznie kolorowym paskiem u góry każdej planszy oraz dotykowo poprzez umieszczenie w prawym, górnym rogu planszy symbolu, mówiącego o jej przynależności do danej części atlasu.
Atlas zawiera również „Wskazówki metodyczne dla nauczycieli i rodziców” osób niewidomych korzystających z atlasu. Integralną częścią atlasu jest brajlowski załącznik: „Atlas geograficzny Polski. Objaśnienia”, przeznaczony dla niewidomych Czytelników, z objaśnieniami zastosowanych rozwiązań.
Przewodniczący Zespołu Konsultacyjnego do Spraw Opracowywania Map
dla Niewidomych i Słabowidzących przy Głównym Geodecie Kraju
Józef Mendruń
Jak posługiwać się Atlasem
W “Atlasie Geograficznym Polski” znajduje się 25 plansz mapowych, pogrupowanych w bloki tematyczne. Atlas otwiera plansza, zatytułowana “Mapa podstawowa”, która ma za zadanie przygotować Czytelnika do korzystania z dwóch pierwszych części atlasu, poświęconych Polsce. Znajdująca się na niej mapa przedstawia granice kraju, wybrane miasta i rzeki. Na pierwszej planszy znajduje się również legenda, objaśniająca zastosowane znaki.
Poszczególne części Atlasu zostały wyróżnione poprzez umieszczenie w prawym, górnym rogu planszy symboli, mówiących o jej przynależność do danej części Atlasu. Dla map pierwszej części, zatytułowanej “Środowisko przyrodnicze”, jest to ś-p, dla części drugiej “Społeczeństwo i gospodarka” s-g, natomiast dla trzeciej części “Polska w Europie” p-e. Plansza “Mapa Podstawowa” nie została oznaczona za pomocą symbolu.
W legendach map, które znalazły się w dwóch pierwszych częściach Atlasu, zostały pominięte znaki objaśnione w legendzie planszy “Mapa Podstawowa”, natomiast podano objaśnienia wszystkich nowych znaków.
Na wszystkich mapach Polski treść map została przedstawiona wyłącznie w granicach Polski.
Mapy zamieszczone w trzeciej części Atlasu, noszącej tytuł “Polska w Europie”, obejmują zasięgiem większe fragmenty Europy.
Gdy na stronie Atlasu znajduje się tylko jedna mapa, jest ona umieszczona po prawej stronie planszy. Jej tytuł, skala oraz podziałka liniowa znajdują się w lewym, górnym rogu planszy. Legendę umieszczono w lewej części arkusza.
Jeśli na stronie Atlasu znajdują się dwie mapy, wtedy planszę podzielono na środku pionową linią. Zarówno z lewej jak i z prawej strony linii umieszczono u góry: tytuł mapy, skalę oraz podziałkę liniową, poniżej mapę i na dole legendę. Jedynie na planszy “Rolnictwo” znajduje się sześć map. Nad każdą z nich umieszczono legendę.
W pierwszej i drugiej części Atlasu wszystkie mapy, umieszczone pojedynczo na planszy, zostały opracowane w skali 1:2 500 000. Na każdej z nich, obok treści odpowiadającej tytułowi, znajdują się te elementy, które zostały pokazane na planszy “Mapa Podstawowa”. Są to główne miasta: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Szczecin, Lublin i Olsztyn oraz rzeki: Wisła, Odra, Warta, Bug, Narew, San i Nysa Łużycka.
Mapy, umieszczone na planszach z dwoma mapami, opracowano w skali 1:4 000 000. Na wszystkich tych mapach znajdują się wymienione wyżej miasta oraz rzeki: Wisła i Odra.
Mapy znajdujące się na planszy “Rolnictwo” opracowano w skali 1:6 000 000. Znalazło się na nich pięć głównych miast: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław i Poznań oraz Wisła. Skale map, znajdujących się w części “Polska w Europie”, zostały określone przez zasięg poszczególnych map.
Większość nazw, jakie znalazły się na mapach, została umieszczona w postaci skrótów.
Część skrótów udało się objaśnić na planszach, na których występują.
Skróty wielu nazw zostały poprzedzone znakiem – “kluczem”. Jest to znak brajlowski, który objaśnia rodzaj opisywanego obiektu.
Zasady budowania skrótów, wykaz znaków – “kluczy” oraz objaśnienia skrótów znajdują się na dalszych stronach tego Objaśnienia. Do każdej planszy sporządzono osobny spis skrótów. Skróty pogrupowano według rodzaju obiektów (np.: państwa, miasta, rzeki). W obrębie grupy umieszczono je w kolejności alfabetycznej. Jeśli skrót nazwy rozpoczyna się skrótem ortograficznym to umieszczony jest na końcu spisu alfabetycznego.