13-14. Polska – mapa ogólna i rzeźba terenu
13–14 Polska
Arkusze map nr 13 i 14 obejmują poza terytorium Polski również fragmenty sąsiednich państw i obszarów: na północy – Morza Bałtyckiego i Rosji, na wschodzie – Litwy, Białorusi i Ukrainy, na południu – Słowacji i Czech, na zachodzie – Niemiec.
Polska (Rzeczpospolita Polska) to państwo w Europie Środkowej, nad Morzem Bałtyckim, położone niemal w geometrycznym środku Europy, na styku Europy Zachodniej i Wschodniej. Graniczy z 7 państwami: od północy z obwodem kaliningradzkim należącym do Rosji, od wschodu z Litwą, Białorusią i Ukrainą, na południu ze Słowacją i Czechami, a od zachodu z Niemcami. Poprzez Morze Bałtyckie Polska graniczy również z Danią oraz Szwecją. Długość granic Polski wynosi 3511 km, w tym 440 km przypada na granicę morską (linia polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego ma długość 788 km). Maksymalna rozciągłość Polski z północy na południe wynosi 649 km, a ze wschodu na zachód 689 km.
Polska zajmuje 9 miejsce w Europie pod względem powierzchni, która wynosi 312 685 km2.
Przeważającą część obszaru Polski zajmują tereny nizinne wschodniej części Niżu Środkowoeuropejskiego. Krainy geograficzne ułożone są równoleżnikowo, przechodząc od terenów nizinnych na północy do terenów wyżynnych w Polsce centralnej i górskich na południu. Najwyższym punktem kraju są Rysy – szczyt w Tatrach (2499 m n.p.m.), najniżej położonym punktem jest depresja na Żuławach Wiślanych, koło miejscowości Raczki Elbląskie (1,8 m p.p.m.).
Mimo zdecydowanej przewagi nizin krajobraz Polski jest dość urozmaicony. Na północy wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego ciągnie się pas nizin nadmorskich zwanych pobrzeżami, gdzie wyróżnia się Pobrzeże Szczecińskie, Koszalińskie i Gdańskie. Linia brzegowa jest na ogół wyrównana, z dwiema większymi zatokami: Pomorską i Gdańską, i dwiema większymi wyspami: Uznam i Wolin, a wybrzeże jest najczęściej płaskie, piaszczyste, jedynie miejscami występują urwiste klify.
Następnym pasem są pojezierza ukształtowane przez ostatnie zlodowacenie, w których wyróżniamy Pojezierze Pomorskie w północno-zachodniej części kraju, Pojezierze Mazurskie w północno-wschodniej części z licznymi jeziorami (Kraina Wielkich Jezior Mazurskich) i Pojezierze Wielkopolskie, leżące na południe od Pojezierza Pomorskiego.
Poniżej pasa pojezierzy rozpoczyna się pas nizin, do których zaliczamy Nizinę Wielkopolską, Nizinę Śląską, Nizinę Mazowiecką i Nizinę Podlaską. Pas ten przechodzi w pas starych gór i wyżyn, silnie zróżnicowanych pod względem rzeźby. Wśród nich wydziela się: Sudety z najwyższym szczytem w masywie Karkonoszy – Śnieżką (1602 m n.p.m.), Wyżynę Śląską, Wyżynę Małopolską, a w jej obrębie Góry Świętokrzyskie z najwyższym pasmem – Łysogórami (do 612 m n.p.m.), oraz Wyżynę Lubelską na wschodzie kraju.
Na samym południu Polski znajdują się wysokie i strzeliste szczyty Tatr, będących częścią Karpat Zachodnich, w których wyróżnia się jeszcze mniejsze, niższe i łagodniejsze pasma: Beskidy, Pieniny i Bieszczady.
Niemal cały kraj należy do zlewiska Morza Bałtyckiego (97,3%) i leży w dorzeczach: Wisły, Odry, rzek pobrzeża Bałtyku i Niemna, biorącego swój początek w Białorusi. Pozostałe nieliczne rzeki odprowadzają wody do zlewiska Morza Czarnego i do zlewiska Morza Północnego.
W Polsce znajduje się około 9300 jezior o powierzchni powyżej 1 ha; zajmują one około 1% powierzchni kraju. Najwięcej jezior jest w północnej części kraju na wspomnianych już pojezierzach: Pomorskim, Mazurskim, Wielkopolskim. Mają one charakter polodowcowy. Do najgłębszych jezior należą: Hańcza (108,5 m), Drawsko (79,7 m), Czarny Staw pod Rysami (76,4 m), Wigry (73 m). Do największych jezior zaś należą: Śniardwy, Mamry, Łebsko, Dąbie i Miedwie. Pomimo bogatej sieci wodnej występują w kraju obszary z deficytem wody, m.in. Górnośląski Okręg Przemysłowy, Wyżyna Małopolska, Nizina Wielkopolska, Roztocze i Wyżyna Lubelska.
Polskę zamieszkuje ponad 36,8 mln obywateli.
Stolicą jest Warszawa licząca prawie 2 mln mieszkańców. Inne większe miasta to: Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Szczecin, Bydgoszcz, Katowice, Lublin i Białystok.
Skojarzenia związane z Polską to przede wszystkim przewodnik duchowy świata katolickiego papież Jan Paweł II. To niezależne związki zawodowe “Solidarność” i Lech Wałęsa. To Warszawa i jej odbudowane po wojnie Stare Miasto, to Kraków z Wawelem i Starym Miastem, Gdańsk i Wrocław ze swoimi zabytkami. Dla wielu cudzoziemców Polska to przede wszystkim kraj Fryderyka Chopina i jego muzyki, dla kinomanów – filmy Wajdy i Kieślowskiego. Znakiem firmowym Polski jest także Puszcza Białowieska – ostatnia taka naturalna puszcza na Niżu Europejskim, oraz żyjące w niej żubry. Polska ta także kraj żywego jeszcze folkloru – pięknych strojów ludowych, muzyki, tańca. To góralskie oscypki, a ostatnio także inne produkty regionalne, które coraz częściej otrzymują unijne certyfikaty.